Dilci-sözlükçü, şair (1935, Kadirli / Osmaniye - Ö. 24 Haziran 2008, Ankara). İlk ve
ortaokulu Kadirli’de okudu. Mersin Lisesinde okurken hastalığı nedeniyle
öğrenimini lise ikinci sınıfta (1952) yarım bıraktı. Yıllar içinde kendi
kendini yetiştirdi. Kadirli’de, Adana’da, İstanbul’da ve Ankara’da çeşitli
işlerde çalıştı. Bunlardan çiftçilik, gazete satıcılığı, sinema biletçiliği,
avukat yazmanlığı, redaktörlük, gazetecilik ve yayıncılık anılabilir. 1953
yılında gittiği İstanbul’da Çevre Yayınevini (1959) kurdu. 1960 yılında Kadirli’ye
dönerek Karacaoğlan adlı haftalık bir gazete (29 Temmuz 1960, 12 sayı)
çıkardı. Uzun yıllar Ankara’da Türk Dil Kurumunda Yayın ve Tanıtma Kolu uzmanı
olarak (1960‑83) çalıştı. 1983 yılında kurumun statüsünün değiştirilmesi
üzerine istifa ederek ayrıldı, bir süre sonra da emekliye ayrıldı.
Çalışmalarını dil ve edebiyat alanında serbest yazar olarak sürdürdü.
İlk şiiri, Kadirli’de Oba gazetesinde yayımlanmıştı (1950).
Ancak edebiyat yaşamına başlangıç saydığı ilk şiiri, Kaynak dergisinde
yer aldı (Ankara, Haziran 1951). Şiirleri ve yazıları; Türk Dili, Varlık,
Türk Sanatı, Hisar, Türk Düşüncesi, İstanbul, Yeditepe, Yenilik, Değişim,
Şiir Sanatı, Dost, Dönem, Papirüs, Yusufçuk, Oluşum, Milliyet Sanat, Yazko
Edebiyat, Hürriyet Gösteri, Çağdaş Türk Dili gibi dergilerde ve Vatan,
Akşam, Cumhuriyet, Ulus, Barış, Halkçı, Milliyet gibi gazeteler ile
ortak ve armağan kitaplarda yayımlandı.
Ankara Radyosunda “Kitap Saati” (1962-63) ve Türkiye
Radyolarında (Türk Dil Kurumu adına) “Arı Dile Doğru”, “Anadilimiz”,
“Özdilimiz” (1963-66) programlarını hazırladı. Türkiye
Radyolarında bir yıl süreyle yayımlanan, Atatürk’ün Söylev’ini ilk kez
günümüz diline aktararak sunanlar arasında yer aldı. Ulus gazetesinin
sanat-edebiyat sayfasını yönetti (1970-71). Yusufçuk adlı aylık bir şiir
dergisi çıkardı (Ocak 1970 - Aralık 1980, 24 sayı). Bir süre Hürgün
gazetesinde (1985) çalıştı, Çağdaş Türk Dili dergisinin genel yayın
yönetmenliğini üstlendi (1988). Öz Türkçe Sözlük kitabı 12 Mart 1971
döneminde toplatıldı ve bir buçuk yıl süren yargılama sonunda aklandı. Çocuklar
için bir Türk şiiri seçkisi olan ve Kültür Bakanlığınca yayımlanan Kırlangıcın
Kanat Vuruşu da 12 Eylül 1980 döneminde savcılıkça soruşturuldu ve
takipsizlik kararı verildi.
Şiir biçiminde yazdığı Nasrettin Hoca ile 1981 yılı TDK
Çocuk Yazını Ödülünü, Gül Sevgili Yurdum adlı şiir kitabıyla 1983 yılı
Toprak Şiir Ödülünü, yayımlanmamış şiir dosyası Babadat ile 2005 Yunus Nadi
Şiir Ödülünü aldı. Sonra toplu şiirlerini aynı adla yayımladı. Kimi şiirleri
İngilizce, Arapça, Rusça, Sırp-Hırvatça, İsveççe gibi dillere çevrilmiştir. Dil
Derneği ile Edebiyatçılar Derneğinin kurucularındandır. Küçükesat Camisi'nde namazı kılınarak Ankara Gölbaşı Mezarlığında
toprağa verilmiştir.
“İlk şiirlerinde halk şiirinin etkisi görülür. İkinci Yeni
çizgisine bağlanabilecek (şii) denemelerini yalın, toplumcu sanat anlayışının
egemen olduğu şiirleri izledi. Anadolu duyarlığıyla beslenen, kendine özgü bir
şiiri geliştirdi.” (Atilla Özkırımlı).
ESERLERİ:
ŞİİR: Pembe Beyaz (1955), Aydınlık İçinde (1956), Karanfilli
Saksı (1958), Uzun Atlar Denizi (1962), Sırtımızda Kızgın Güneş
(1965), Unutma Onları (1976), Yaz ve Yağmur (1978), Gül
Sevgili Yurdum (1984), Eskidikçe (1992), Seçilmiş Şiirleri
(1996), Babadat (toplu şiirler, 1998-2005).
DİL-SÖZLÜK: Öz Dilimiz (1966), Konuşmalar (1966), Öz
Türkçe Sözlük (1966), Yaşar Kemal Sözlüğü (1974), Öz Türkçe
Kılavuzu (1980), Çağdaş Türkçe Sözlük (1980), Ortaokullar İçin
Türkçe Sözlük (1980), Seçilmiş Çocuk Adları Sözlüğü (1981), İlkokullar
İçin Örnekli‑Resimli Türkçe Sözlük (1988), Türkçe Sözlük (küçük,
1991), Türkçenin Yazım Kılavuzu (1991), Arkadaş Türkçe Sözlük
(1994), Türkçe Deyimler Sözlüğü (1995), Türk Atasözleri Sözlüğü
(1995), Türkçe Sözlük (1995), Edebiyat Sözlüğü (1996), Türkçenin
Argo Sözlüğü (1996), Öğrenciler İçin Temel Deyimler Sözlüğü (1996), Türkçedeki
Yabancı Sözcükler Sözlüğü (1997), Öğrenciler İçin Resimli Türkçe Sözlük
(1998), İlköğretim İçin Seçme Atasözleri Sözlüğü (2000), İlköğretim
İçin Temel Deyimler Sözlüğü (2000), Yazım Kılavuzu (2001), İlköğretim
İçin Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (2004).
SEÇKİ: Sevgi Şiirleri Antolojisi (1955), Şiirimizin Dört
Ahmedi (1959), Yeni Türk Tiyatrosu (1969), Türk Halk Şiiri
Antolojisi (1975).
ANLATI: Efsaneler (1971), Türk Halk Öyküleri (1982).
ÇOCUK KİTABI: Okumaya Geçiş Kitabı (1976), Çocuklara
Şakacı Şiirler (1977), Kırlangıcın Kanat Vuruşu (1979), Nasrettin
Hoca (1980), Anadolu Söylenceleri (1983), Bektaşi (1987), Afacan
Cem (10 kitaplık dizi, 1990).
ÇEVİRİ: Açlar (oyun, William Saroyan’dan, 1962).
KAYNAKÇA: Tuncer Uçarol / Öz Türkçe Sözlük (Yeditepe, Kasım 1982) -
Sözlükçülük Üzerine Ali Püsküllüoğlu ile Söyleşi (Yaklaşım, Ağustos 1996), -
Türkçenin Peşinde Bir Ömür (Cumhuriyet Kitap, 24 Temmuz 2003) - Şair ve Dilci
Ali Püsküllüoğlu (Çağdaş Türk Dili, Mayıs 2004), Mehmet Güler / Ali Püsküllüoğlu’ndan “Babadat” Bir Şiir Çelengi
(Cumhuriyet Kitap, 9.7.1998), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü
(18. bas. 1999), İhsan
Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish
Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye
Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People
(2013), Çağdaş
Türk Dili (Mayıs 2004), Dize (Ali Püsküllüoğlu Özel Sayısı, Haziran 2004), Türkiye Kültür ve Sanat 2009 Yıllığı (2009).
