19. Yüzyıl Osmanlı dönemi Diyarbekir valilerinden. (D. ? - Ö. 3 Mart 1855, İstanbul). Abaza asıllıdır. Çavuşbaşı Sait Efendi’nin kölesi olup Enderun (Saray Okulu)’a girip çıkarak Küçük Hüseyin Paşa’ya kaptanlığı sırasında mühürdar ve sonra kethüda oldu. 1800/01’de mirimiran rütbesiyle Karahisar Mutasarrıfı ve sonra İskenderiye Muhafızı, Mayıs-Haziran 1801’de vezirlik rütbesiyle İzmit Valisi ve yine o yıl Eylül’de Mısır Valisi, Nisan-Mayıs 1803’te Diyarbekir Valisi oldu, 30 Mart 1804’te görevden alındı.1804/05’te Selanik, 1806’da Bosna, 1808’de İbrail eklenerek ikinci kez Selanik Valisi oldu. Eylül-Ekim aylarında bu görevden alındı, ardından Karahisar ve Bolu Valisi oldu. Şubat-Mart 1809’da Silistre eyaletinin eklenmesiyle Karahisar ve İzmit Valisi, Aralık 1811’de kaptan-ı derya oldu. Şubat 1818’de Trabzon, ardından Erzurum, Kars, ikinci kez Bolu, sonra Ağrıboz Valisi, bir süre sonra Şark seraskerliği ve Erzurum valiliğine atandı. 9 Aralık 1822’de ikinci kez kaptan-ı derya oldu ve 19 Şubat 1827’de görevden alındığında Üsküdar’da oturdu. 19 Mayıs 1827’de serasker olarak Bolu, Kastamonu ve Kengiri valiliği yaptı. 11 Kasım 1836’da yine görevden alındı.
Abaza Husrev Paşa, Mart 1838’de Meclis-i Valâ Başkanı oldu. 5 Temmuz 1839’da sadrazamlığa (başbakan) getirildiyse de 8 Haziran 1840’da bu görevden alındı, yargılanarak Tekfurdağı’na sürüldü. On sekiz ay sonra affedilerek İstanbul’a döndü. Ocak 1846’da Mecalis-i Aliye’ye girdi, 29 Ocak 1846’da ikinci kez serasker oldu. 24 Aralık 1846’da yeniden Mecalis-i Aliye’ye girdi, Aralık 1847’de emekli oldu. 3 Mart 1855’de de öldü ve Eyüp’teki türbesinde toprağa verildi. Öldüğünde 100 yaşına yakındı.
Husrev Paşa, Eyüp’te bir kütüphane ve 1834/35’te Kocamustafapaşa Tekkesi’ni yeniden yaptırmıştı. Makam düşkünü, zengin, yumuşak huylu, cömert, işgüzar, tedbirli, alay derecesinde latifeci ve orta boylu, tıknaz, güzel gülen, güzel yüzlüydü. Orduyu düzenleme ile savaşlarda kimi hizmetleri görülmüştü. Birçok kölesini eğitip devlet hizmetine sokmuştur. Bu kişilerin içlerinden ikisi sadrazam, biri serasker, dördü vükeladan (bakan) ve sekizi müşir (mareşal) olup liva ve ferik olarak hayli kölesi devlette hizmet görmüştür. Tüfenkçibaşısı Ahmet Bey, hazinedarı Rüstem Mehmet Ağa ve mühürdarı Mehmet Reşit Efendi gibi nüfuzlu adamları kapıcıbaşı olmuşlardır.
KAYNAK: Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmanî (C. II. s. 275/277, 1996).
