İslâm bilgini (D.1733, Urpala / Özgürün / Ahıska – Ö. 1813, İstanbul). Alim bir zat olan babasıyla birlikte, çocukluk yıllarında Şam’a giderek Salihiye’de ilk tahsiline başladı. Daha sonra yine babasıyla birlikte memleketine dönüp tecvid gibi Kur’ân ilimlerini öğrendi. Babasının ölümünden sonra Kars’a giderek yörenin ünlü bilginlerinden İsmail b. Muhammed Berküşâdî’den usûl-i fıkıh ve hadis ilmini okudu. Öğretmeni tarafından kendisine Ziyaeddin lakabı ve icazet verildi. İlim yolunda çeşitli beldeleri gezdi, Erzurum ve Diyarbakır’a gitti. Diyarbakır’da Küçük Ahmedzâde Ebubekir Efendi’den Sahîh-i Buhârî ve Muhtasar-ı İbn-i Hâcib; Bozcuzâde Ömer Efendi’den tefsir, aruz ve matematik ilimleri okuyarak icazet aldı. Daha sonra Ömer Efendi’nin yönlendirmesiyle Mısır’a gitti ve Mısırlı bilginlerden Şeyh Abdüsselâm Erzincânî’den çeşitli dinî ilimler okudu ve tahsilini tamamladı. Mısır’dan dönüşte İstanbul’a gitti. Burada Ayasofya Medresesinde kaldı ve eser yazmaya başladı. Bir ara Edirne yoluyla Bosna’ya gitti. Bu döneminde en önemli eseri sayılan Revâmizü’l-Âyan’ı kaleme almaya başladı. Hac dönüşü İstanbul’da öldü. Kabri Üsküdar’da Karacaahmet mezarlığının Söğütlüçeşme tarafındadır.
ESERLERİ:
Revâmizü’l-Âyan fî Beyâni
Mezâ-mîri’l- Uhûd ve’l-Ezmân (5 cilt), Levâmiu’n-Nûr (4 cilt), Hâşiye
ale’d-Dürer, Mirkâtü’t- Tarîkati’l- Muhammediyye ve
Merzâtü’ş-Şerîati’l-Ahmediyye, Câmiu’l-Fusûl fî İlmeyi’l-Fürû’ ve’l-Usûl,
Mebâhicü’l-İhvân ve Menâhicü Kavânîni’l-Mîzân (Şerh-i İsagoci), Mensek-i
Latîf, Risâle fî Hakki’l-Misâfir, Risâle fi’t-Tıb ve’l-Kıyâfet,
Rumûzu’l-Hakâyık ve Künûzu’d-Dekâyık, Bedîü’n-Nizâm fi’l-Coğrafya, Muhtasar
Revâmizü’l-Âyan.
HAKKINDA: Bursalı Mehmed
Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972).
