Emin Onat

Mimar (D. 1908, İstanbul – Ö. 17 Temmuz 1961, İstanbul). Beyazıt Numune Mektebi ve Vefa Sultanisi’ni bitirditen sonra Mühendis Mektebi’ne girdi (1926), üstün başarısından ötürü dönüşünde öğretim üyesi olmak üzere İsviçre’ye gönderildi. Zürih Politeknik Okulu’nda mimaride yenici rasyonalizmin öncüsü Otto Rudolf Salvisberg'in öğrencisi oldu. Mimarlık eğitimini 1934'te tamamlayarak Türkiye'ye döndü. 1935'te Yüksek Mühendis Mektebi Mimarlık Şubesi'ne müderris yardımcısı olarak atan­dı. 1938’de profesör oldu ve Mimarlık Şubesi başkanlığına getirildi. 1943’te de ordinaryus profesör oldu. 1944’te Yüksek Mühendis Okulu, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ)’ne dönüştürülünce yeni kurulan Mimarlık Fakültesi’nin ilk dekanı oldu. İki dönem bu görevi sürdürkten sonra 1951’de İTÜ rektörlüğüne getirildi. 1954-57 yılları arasında İstanbul milletvekili olarak mecliste yer aldıktan sonra üniversitedeki görevine döndü.

Öğrencilik yıllarından itibaren mimari çalışmalarda yer alan Onat, 1939-40 yıllarına kadar modern mimarî anlayışında eserler verdi. Bu arada “Funktionelli” takma adı ile İs­tanbul Tiyatro ve Konservatuarı Proje Yarışması'na katıldı. Yarışmada birinci­lik ödülünü Hans Poelzig kazanmasına rağmen Emin Onat açık plan şekliyle dikkat çek­ti. Onat aynı özelliği, Prof. Sabri Oran ile birlikte katıldığı Yürük Ali Plajı, Belediyeler Bankası ve İstanbul Yolcu Salonu projelerinde de gösterdi. 1940-50 arasında çalışmaları artık daha çok mahallî mimarî araştırmalarına yöneldi. 1951'de Sedat Hakkı Eldem ile birlikte katıldığı İstanbul Adalet Sarayı Yarışması'nda milli mimarînin etkisinde modern bir anlayışı dile getirdi. Emin Onat'ın en başarılı, en büyük eseri hiç kuşkusuz, Prof. Orhan Arda ile birlikte hazırladığı Anıtkabir projesidir. Uluslararası yarışmada birinciliği alan bu proje, Türk mimarisi­nin bütün ya­bancı mimarlara kendini kabul ettirecek bir düzeye vardığını gösteren ilk örneklerden biridir.

Onat, Royal İnstitute of British Architects (İngiliz Mimarları Krallık Enstitüsü) onursal haberleşme üye­liğine seçildi (1946). Hannover Üniver­sitesi tarafından onur doktorluğu payesine layık görüldü (1956). Union internationale des architectes'in (Uluslararası mi­marlar birliği) Türkiye örgütünü kurarak Lozan'da yapılan genel kurul toplantısına Türkiye temsilcisi olarak katıldı (1948).

MİMARI OLDUĞU YAPILAR:

Yıldız Teknik Okulu Binası (1937), Hamidiye ve Mahmudiye, Kepirtepe Köy Enstitüleri (Leman Tomsu ile, 1941-1942), İstanbul Göztepe Villa Meral (1941), Anıtkabir (Orhan Arda ile, 1942-1953), İstanbul Moda Emin Onat Evi (1944), İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakülteleri (Sedat Hakkı Eldem ile, 1944), Bursa Vali Konağı (1945-1946), Bursa Uludağ Sanatoryumu (Leman Tomsu ile, 1946), Bursa Yapı ve Kredi Bankası (1948), İTÜ Taşkışla Binası değişim ve onarımı (Paul Bonatz ile, 1950), İstanbul Emin Onat'ın Annesinin Evi (1951), Ankara Kavaklıdere Cenap And Evi (1952), Ankara Zafer Meydanında Gazino (1952), Ankara Çankaya Cumhurbaşkanlığı Sekreterlik Binası (1953), İstanbul Taksim Mete Caddesinde Apartman (1955), İstanbul Sanayi Kalkınma Bankası (1955), İstanbul Nişantaşı Yüksel Apartmanı (1955), Ankara Hayat Apartmanı (1956), Ankara Emniyet Sarayı (1956), İstanbul Moda Sporel Apartmanı (1956-1957), İstanbul Moda Marmara Apartmanı (1956-1957), İstanbul Moda Deniz Kulübü (1956-1957), İstanbul Gümüşsuyu Büro Binası (Devres Han) (1961).

KAYNAKÇA: Suut Kemal Yetin / Türk Mimarisi (1970), Türkiye Ansiklopedisi (c. 3, s. 1142, 1974), Metin Sözen / Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı (1984), Ana Britannica (c. 17, s. 114, 1986), Büyük Larousse (c. 14, s. 8845, 1987),  M. Kadri Atabaş / Türk Mimarları (2000), Afife Batur - Z. Ayşe Akyıl -Cengiz Can / M. Emin Onat Yapıları Rehberi (2009), İhsan Işık / Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).