Arif Hikmet Koyunoğlu

Mimar (D. 1888, İstan­bul - Ö. 26 Temmuz 1982, İstanbul), Cumhuriyet’in ilk yıllarında “Birinci Ulusal Mi­marlık Akımı” doğrultusundaki yapıtlarıy­la tanındı. Babasının arkadaşı olan İstanbul’daki Müze-i Hümayun Müdü­rü Osman Hamdi Bey’in özendirmesi ile küçük yaşlarda resim yapmaya başlamıştı. Orta­öğrenimi sırasında da resim dersleri aldığı öğretmeni Hoca Ali Rıza Bey’in önerisiyle mimarlığa yönelerek 1908’de Sanayi-i Nefi­se Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi, daha sonra Mimar Sinan Üniversi­tesi)’ne girdi.

Babasını 14 yaşındayken yitiren Arif Hik­met, zorluklarla geçen gençlik yıllarında bir yandan değişik işler yaparak ailesi­nin geçimini sağlamaya çalışıyor, öte yandan da öğrenimine devam ediyordu. Sanayi-i Nefise Mektebi’nde öğretmeni olan G. Mongeri’nin yapmakta olduğu Beyoğlu’ndaki St. Antoine Kilisesi’nin yapımında çalışmaya başladı. Fotoğrafçılık ve minare onaranlarında alem yaldızlayıcılığı gibi işler yaptı. Üçüncu sınıftayken, Birindi Dünya Savaşı (1914-18)’nın başlaması üzerine 1914 yılında yedek subay ola­rak askere alındı ve Kafkas Cephesi’ne gönderildi. Cephedeyken, Avusturya’dan getirtilen subaylarla birlikte Türk ordusundaki ilk kayakçı birliklerinin kurulmasında çalıştı.

Arif Hikmet Bey, savaş yıllarında dört yıl süren askerlik görevinin sonunda Erzurum’da çalışma olanakları aramış, bugün ayakta olmayan Erzurum İttihat ve Terakki Kulübü bi­nasını yapmış, fakat uygulama şansı sı­nırlı olduğundan İstanbul’a döndü. Ama o yıllarda İstanbul işgal altındaydı. Bu yüzden mimarlığı bir yana bırakarak bir süre gazetelerde foto muhabirliği yaptı, bir de resim ve fotoğraf atölyesi açtı. Ne var ki, her gün yeni bir olayla çal­kanan İstanbul’da işgal kuvvetleri tara­fından mimlenmişti. Bunun üzerine ar­kadaşı olan Ankara Valisi Nevzat Tandoğan’ın yardımıyla Ankara’ya gitti ve Evkaf Vekâleti Heye­ti Fenniyesi’nde mimar olarak çalışmaya başladı (1922). Bu görevde uzun süre kalmayan Arif Hikmet, bağımsız çalışmayı denedi. O yılların Ankara’sında mimarlık eylemi çok güç koşullar altında sürdürülüyordu, yapı malzemesi sınırlıydı. Bu gereksinimi karşılamak düşüncesiyle Akköprü semtinde bir briket, karo-mozaik ve künk imalâthanesi kurdu.

Ankara’da, “Emaneti Mübareke” denilen ve bir camide saklanan değerli eşyalar için bir yapı gerekince kimi mimarlara öneri yapılmış, sonunda Arif Hikmet’in proje­si beğenilmişti. Cumhuriyet’in ilk yılla­rında kurulan bu yapı, bir süre Atatürk’­ün geçici mezarı olarak da kullanılan Etnografya Müzesi’ydi. Bu yapının ardından, Milli Eğitim Bakanlığı olarak düşünülen, daha sonra Dışişleri Bakanlığı olarak kullanılan, bu­gün de Gümrük ve Tekel Bakanlığı’na devredilen binanın yapımına başlayan Arif Hikmet, zor koşullar altında ve eldeki olanaklarla bu eseri de tamamladı.

KAYNAKÇA: Suut Kemal Yetin / Türk Mimarisi (1970), Türkiye Ansiklopedisi (c.3, s.956, 1974), Metin Sözen / Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı (1984), Büyük Larousse Ansiklopedisi (c. 12, syf: 7027-7028, 1986), Ana Britanica Ansiklopedisi (c. 13, syf: 565, 1987), M. Kadri Atabaş / Türk Mimarları (2000), İhsan Işık / Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).