Suna Büyükgül

AĞLAYAN KİTAPLAR *

 

SUNA BÜYÜKGÜL

 

Hiç ağlayan kitap gördünüz mü, duydunuz mu? Ben gördüm.  Dediğini yaptırmak iste- yen şımarık, haylaz bir çocuk ağlaması değil, acı çeken içten bir ağlaması vardı gördüğüm kitapların.

Bir sonbahar günüydü.

Evdekilerde, köydeki insanlarda anlamını çözemediğim bir telaş, kaygı ve korku vardı.

Annem, ablam ve ben evdeydik. Babamlar yoktu o gün.

Köyde dalga dalga yayılan haber kara bir bulut gibi çökmüştü üstümüze.

Telaşlıydı annem ve ablam ve ben de meraklı, şaşkın gözlerle olup biteni kavramaya çalışmıştım.

Jandarmalar ev ev dolaşıp arama yapıyormuş.

Köyün ortasında bulunan evimize sıranın gelmesi zaman alırdı. Böyle diyen ablam çok soğukkanlıydı. Annemle birlikte odaları, dip köşe tarayarak ağabeyime ait ne kadar kitap varsa bulup çıkardı. Üç yüz beş yüz kadar kitaptı salonun ortasına yığdığımız. Üç beş de kaset bulmuştu ablam. İvedilikle bunları plastik leğenlere, temiz yağ teneke kutularında sıkıştırdılar.

Ablam dışarı çıkıp evimize yakın tepenin uygun bir yerine kaşla göz arası çukurlar açtı ve annemle leğenlerdeki, teneke kutulardaki kitapları o çukurlara gömdüler. Üstlerine de ahırdan çıkardıkları tersi yığdılar.

Hatırlıyorum ablam kazma kürek kullanma ve çukur açma işinde epeyi bir ustalaşmıştı

Çünkü ölen keçileri uygun bir yere atılmasına gönlü razı olmazdı asla. Hemen o tepede bir çukur açar ve gömerdi leşini hayvanın. Hatta birini gömüp eve döndüğünde: “ Ana ya, “dedi. “ öncekilerin yeri çok iyiydi, ama sakar keçinin yeri azıcık dar oldu. Boynu altında kaldı.” Bizimkilere de basmışlardı kahkahayı.

Kucağımdaki kitaplara bakmıştım tenekelere ve leğenlere konulurlarken, üstte Ana vardı. Okuma yazmayı iyice öğrenmiştim. Yine de akıcı ve anlaşılır bir okumam olsun diye ne bulursam okumaya çalıştığım, ikinci sınıfın ilk günleriydi; bu talihsiz kötü olayı yaşadığımda. Ağabeyimin elinden hiç düşmeyen bu kitap acı bir anıydı benim için. Onu okurken beni yanına çağırıp okumamı istemişti. Ben de güçlükle arka kapağındaki yazının birkaç cümlesini okumuştum. “ Büyüyünce içindekileri de okursun, sana göre değil. “ demeyi de ihmal etmemiş ve beni ödüllendirmişti.

Kollarımdaki kitapların içinden gelen sesleri sonradan fark ettim. Kulak verdim ki içli içli hıçkırıklar çıkarıyorlar. En üstteki Ana kitabının kapağı kendiliğinden açılıp kapanıyordu.

Bir ara ablama: “ Abla, “ dedim. “ elimdeki kitaplar ağlıyor!”

Annem de ablam da oralı olmamışlardı.

Başka bir yere saklama önerimi de kitapların içli içli ağladıklarını duymamı da ciddiye almamışlardı.

 “ Sende biraz delilik var zaten, “ demişti ablam ters ters bakarak. “  taşıdığın muska da işe yaramıyor galiba.”

Ana’ yı bile almama izin vermemişti, Nemrutlaşan ablam.

  Nefes almadan kapımızın çalınmasını ve jandarmaların gelip evimizi talan etmesini bekledik. Orada gömülü olan kitapların hıçkırıkları canlı bir insanın gömüldüğünde çıkardığı sesler gibi geliyordu kulaklarıma.

Aklım anneme ve ablama verirken uzattığım kitapların kollarımda, avuçlarımda bıraktığı gözyaşları onlara göre terimden başka bir şey değildi. Yanılmışlardı ikisi de. Biliyordum ki onlar kitapların gözyaşlarıydı.

  Ve jandarmalar geldiler. Evi didik didik ettiler. Annemin yeni çaldığı yoğurdu da pişirdiği sütü de süngüyle karıştırdılar. Evimiz darmadağınık edilmişti. 

Jandarmanın biri ekmek damından çıkarken başını kapının pervazına çarptı. Canı yandı sanırım.  Küçücük kapıdan eğilerek girmiş dimdik çıkmak istemişti, galiba unutmuştu eğilerek girdiği kapıdan öylece çıkabileceğini...

Bu canı yanan Ana’ nın intikamıydı bana göre.

Zaman zaman gittim onların gömüldüğü yere, dinledim ağlamalarını ve çıkarmak da istedim, ama ağır geldi annemin ve ablamın jandarmalarla ilgili anlattıkları.

Ne zaman annemlere gitsem, ablamın gömdüğü o kitapların içindeki insanların sesleri gelir kulağıma ve içim sızlar. O yüzden tepeye yakın olmamaya elimden geldiğince uzak dur durmaya çalışırdım. Bir keresinde dayanamayıp sordum anneme: “ Ne oldu o kitaplar? “ diye.

Yıllar sonra ağabeyim o kitapları çıkarmak için orayı kazdığını ve kar, yağmur sularının kitapları adeta çamur gibi yaptığını, çok üzüldüğünü ve üstünü tekrar örttüğünü söyledi.

 

*    Suna Büyükgül, Mahkeme Cini’nden

BOŞ HAVUZ *

 

SUNA BÜYÜKGÜL

 

Alışmak, bir çeşit gözbağı olur gözümüze. Yıllarca oturduğumuz şehrin sokağında gör düğümüz belli başlı birkaç şey, girip çıktığımız üç beş cadde vardır. Bu tıpkı yıllarca aynı ev de yaşayıp da birbirini hiç mi hiç tanımayan insanlara benzer.

Sokağımızda bir market, otobüs durağı, yollarda gölge gibi gidip gelen insanlar görürüz. Kapımızın önündeki bir ağacın türünü bilmeyiz örneğin. Ağaca yuva yapan kuşu, gövde sine telaşla tırmanan tırtılı görmeyiz. Oturduğumuz sokak ya da şehir aslında geniş bir yelpazedir. Ama biz yalnızca bir kanadında yaşarız.

                                                 *  *  *

Bir gün, can sıkıntısı içimde kıpırdanmaya başlamıştı. Sıkıntıyı atmak için yürüyüşe çıktım. Bir süre, ana caddede araba gürültüleri içinde dolaştım. Sonra, sola ayrılan dar bir sokağa saptım. Burası sessiz, tek katlı evleriyle âdeta bir tatil sitesine benziyordu. Bu sokağın bitiminde karşıma bir patika çıktı. Ben, patika yolu izledim. Patika, beni tepe üstündeki bir düzlüğe götürdü. Düzlükteki çimenlerin içinde kır çiçekleri sanki bana gülümsüyor, karşıda ve yukarılardaki ağaçlar, yemyeşil bir duvar gibi görünüyorlardı.                          

Aşağıya baktım, incecik bir dere sessizce akıyordu.                                      

Derenin üzerinde küçüklü büyüklü havuzlar vardı.                                                   

Ve adamın biri, bu havuzlara bir şeyler atıyordu.                                          

Bulunduğum yerden havuzlara doğru koşarak indim.                                              

Bayırdan inerken düşeceğim ihtimalinin büyük olduğunu bile bile…           

Adama sordum, ne yaptığını.                                                                        

Adam: “ Burası bir balık çiftliği, havuzdaki balıklara yem atıyorum.” dedi. Yıllardır balıkçılıkla uğraştığını da söyledi bana. İşini bitirdi ve şaşkınlığıma aldırmadan gitti yanımdan.

Neden mi şaşırmıştım.                                                                                   

Şaşkınlığım, bunca zamandır yaşadığım bu şehirde, hem de neredeyse yanı başımda böyle güzel ve insana huzur veren, balıklar yurdu diyebileceğim bir yerin varlığından habersiz olmamdandı.                                                                                                               

Havuzlara tek tek eğildim…                                                                          

Birinde hiç balık yoktu. Ötekilerde ise balıklar kaynıyordu.                                     

Bir anlam veremedim buna.                                                                           

Havuzlardan birinin duvarına oturup izledim onları.                                                 

Bu havuzu neden boş bıraktığını ve ötekileri de balık istifi yaptığını geçirdim içimden.

Kendimle konuşmam bitmişti ki…

Aniden irkildim, duyduğum sesle: “ Sana anlatmamı ister misin ?” diyordu duyduğum ses. “Boş havuzun hikâyesini…”                                                                       

Duvardan kalktım ve korkuyla bana oyun eden sesin sahibini görmeye çalıştım. Onu göremedim. Çünkü etrafımda hiç kimse yoktu. O şaşkınlığımı ve korkumu anlamış olmalıydı ki: “ Şaşırma ve korkma! “ dedi. “ Benim ben, havuzun duvarından bir taşım.”            

“ Taşlar konuşmazlar ama!” dedim.                                                                           

“ Dinleyen ve de anlayan olursa bizi, konuşuruz biz aslında. “ dedi. “ Ben, senin beni dinleyebileceğini düşündüğüm için seslendim sana. Hadi gel, otur kalktığın yere ki anlatayım.”                                                                                                                            

Ona hak verdim nedense.                                                                              

Oturdum, aynı yere ve taşın anlattığı; boş havuzun hikâyesini dinledim.                 

“ Boş havuzda bir zamanlar kırmızı beyaz bir balıkla yavrusu yaşıyordu.” dedi. “ Çiftlik sahibi bu balık türünün ötekilere uyum sağlamayacağını bildiğinden veya düşündüğünden yavrusuyla birlikte bu koca havuza koydu. Ama gel gör ki, o balık; bundan bambaşka bir anlam çıkardı kendisine. Yandaki havuzların suyunu ve yemini yüzlerce balık paylaşırken o yavrusuyla birlikte bu koca havuza sahipti, düşünebiliyor musun? Bundan çok özel ve soylu bir balık olduğu düşüncesine kapıldı. Kendisini öteki balıklardan üstün görmeye başladı. Soyluluğuyla kasım kasım kasıldı.                                                                                             

Ne var ki yavrusu, onun gibi değildi. O büyümüş de küçülmüştü sanki. Havuzlardaki balıkları küçümsemek şöyle dursun, onlara ilgi duyardı. Onlarla olup her şeyi paylaşmanın hayalini kurardı. Bir defasında öteki havuzların birinde olmayı ve yaşamayı istediğini söyledi.

Öyle bir azar ve tehdit işitti ki küçük balık bir daha bundan söz etmedi. Buna ben de şahit oldum.                                                                                                                    

Küçük balık, o uykudayken havuzun en dip köşesindeki taşların arasında belli belirsiz görünen deliğe gözünün birini dayar, o havuzdaki balıkları izlerdi. Sessizce konuşurdu onlar- la. Böyle yaptığı bir anda kırmızı balık, onu yakaladı ve taşları kuyruğuyla oynatarak o deliği kapattı. Küçük balık içine kapandı. Dünyaya küstü anlayacağın. Soylu ve yalnız olmaktan nefret ediyordu içten içe. Keşke bulundukları havuzda da başka başka balıklar olsaydı ve onlarca arkadaş edinseydi… Bunun gibi nice güzel sözü ve beklentisi aklımdadır hâlen. 

Bir sabah çiftliğin sahibi, kırmızı balığı havuzdan çıkarıp götürdü. Küçük balık, yalnız kaldı. Onun götürülmesine hiç üzülmedi desem ona haksızlık yaptığımı düşünme sakın. Hemen yasaklanan yere süzüldü. Deliği ortaya çıkardı uğraşarak.                                          

O havuzdaki balıklara seslendi.                                                                                 

Onlar da küçük balığa kendilerine katılmalarını söylediler. Onun da istediği buydu. Ama nasıl başaracaktı bunu. Balıkçıdan isteyemezdi, meramını anlatamazdı ona. Çıkıp o havuza da geçemezdi kolayca. Bu iş zordu, hatta olanaksızdı. Aslolan da zor olanı başarmak değil miydi? Amacına ne pahasına olursa olsun ulaşmalıydı. Aklında bu vardı.             

Bir sabah, karnını iyice doyurduktan sonra planını uygulamaya koyuldu.                

Önce havuzun dibine daldı. Aşağıdan yukarıya doğru hızla yüzdü. Yüzeye çıkıp havaya sıçradı, niyeti havuzdan çıkıp,  davet aldığı havuza geçebilmekti.                        

Başaramadı. Yılmadı. Birkaç denemeden sonra ancak o havuzun duvarına düşebildi.

Çırpındı çırpındı, ama milim ilerleyemedi.                                                    

Neredeyse soluksuz ölecekti. İmdadına son anda ben yetiştim onun. Şöyle bir silkelendim, etrafımdaki taşları harekete geçirdim. Böylece, onun, o havuza ulaşmasına yardımcı oldum.”                                                                                                         

“ Çok ilginç ve de güzel…” dedim.                                                                          

Kesti sözümü: “ Onun çabası öyle hoşuma gitmişti ki, “ dedi, içtenlikle. “ Onu, bu yüzden ölüme terk edemezdim. Ve küçük balığın ulaşmak istediği havuzun balıklarını görmeliydin…  O balıklar, hep birlikte sıçrayıp sıçrayıp kendilerini havuza bıraktılar. Suyu, sağa sola dağıttılar. Küçük balığa ulaşan su, ona hayat oldu.                                  

Amacına ulaştı. Sayemizde yeni bir yaşama kavuştu.”                                  

Sadece sustum. Ne diyebilirdim ki zaten… Üstelik geç de kalmıştım. Duvar taşına teşekkür ettim. Oturduğum yerden kalktım.

                                      *  *  *

Can sıkıntısının beni boğmak üzere olduğu günlerin birinde buraya tekrar geldim. Çiftliğin sahibi, havuzlardaki balıklara yem atıyordu. Onu, gülümseyerek selamladım sonra eğilip baktım havuza. O, kırmızı beyaz balık, büyümüş; yem kapma telaşındaki yavru balıklara bir şey olmasın ve aç kalmasınlar diye havuzdaki balıkları, küçüklere; sıra vermeleri yönünde ikna ediyor ve geride tutuyordu.                                                                     

Yemleri parçalayamayanlara da yardımcı olmalarını söylüyordu. Söylediğini de uyguluyordu.

 

*  Suna Büyükgül / Çinikitap Dergisi, 2015

  

DENEMELER *

 

SUNA BÜYÜKGÜL

 

11

 

Her seferinde boşa dönen ellerine geri kalan ömrümü koymak isterdim. Ve zorla üstüme gerilen şu yaşamı silkeleyip atmak… Akşam hüzne dalışım çocuk anılarıma sığınışlarım bu yüzden belki de. Hani günü hiç dokunmadan yaşamı öylesine savurmaktanmış adını sen koydun. Bu gidişatın bir gün neresinden döneceğim, o küçük balığa dönüşeceğim ve de büyük sulara çıkacağım bilemiyorum. Kendim için ne zaman aralayacağım perdeyi bir parça günışığı aşkına bilemiyorum. Adımımı attığımda ilk adımımla patlayacak mayınlar döşeli sanki yoluma. Oysa mutluluk ne bir tacın krallığında, ne de zengin sofralarda biliyorum, sesinin ipek tınısında, gözlerinin şefkatinde. Gülüşlerimi ve gözyaşlarımı bile bölüşmende…

İçimdeki onca karmaşadan ve ucu ucuna bir şeyleri yetiştirme telaşındayken sen geçtin aklımdan. Işık gibi aydınlatıp da uzak bir okul yolunda buz kesmiş küçük ayaklarımın eve dönen sevinci gibi. Gerçekleşen bir düşün heyecanıyla ve ılık yaz rüzgârının esintisiyle geçtin yüreğimden. İçimdeki çocuk, yüzünden süzülen gözyaşlarıyla çıkıp ondan uzaklaşmıştı, geri döner miydi?

 

13

 

Camdan dışarıya bakıyordum. Gökyüzündeki bulutlar telaşla gidiyorlardı. Yanımda sandalyede oturan kadına baktım, bir kaplumbağa hızında hareket ediyor gözükse de o da ötekiler gibi aceleyle ecele gidiyordu.

İçeriye gren günışığı dokunduğu her şeyin rengini değiştiriyordu da onun yüzünde, saçlarında hükümsüz ve de etkisiz kalıyordu.

Yüzü çorak toprak gibiydi. Ağzını kilitlemişti. Sanırım içindeki anılarını bohçalamıştı dökülüp kaybolmasından korktuğu için. Sandıktan çıkartılıp havalandırılan gelinlik çeyiz gibi kendi içinde anılarını çıkarıp kokluyor, okşuyor ve özenle içinin en gizli yerlerine saklıyordu.

Kaç paha biçilmez anısı var bilmek isterdim doğrusu. Konuşmaya çalışıyordum, olmuyordu. Ağzının kilidini açmıyordu. Gözlerinden öğrenebilirdi insan bunun, çünkü yalnızca gözleri konuşuyordu onun. Ben de gözlerinden öğrenebilirdim. Derin derin baktım fersiz gözlerine. Gözleri savaş çığlıkları atıyordu. Yokluk, yoksulluk ve de sevdiğin yitirmenin acısını acılı sözcüklerle resmetti bana gözleri.

Bu acıları yaşamış gözlerde mutluluk kırıntısı bile bulmaya çalışmak saflık olurdu. Saçının rengini zaman rüzgârı çalmış. Pamuksu platin saçları da yorgundu yani. Ertesi sabah kendisini sevdiğine götüreceğini söyleyenle gittiğini öğrendim.

Sandalyesini bir başkasına bırakmış.

 

41

 

Sanırım benim suçum.

Kitabı* açık bırakmış olmalıyım ki biri içinden çıkıp günümüze gelmiş, aramıza karışmış ve herkese bulaştırmış olmalı körlüğü. Nasıl da ürpermiştim o kitabı okurken… Biri kör olur. Kör lüğü ülkenin tüm insanlarına bulaştırır. Bu beyaz körlüktür. Toplum düzeni bozulur, yaşam çirkinleşir. Sahtekârlık, acımasızlık, ahlaksızlık âdeta Pandora’nın kutusundan ülke geneline dağılır. Birbirini göremediklerinden isteyen istediği yerde her şeyi yapar. Ülke pisliğin, açlığın, korkunun ve güvensizliğin eline geçer.

Evet evet ben suçluyum!

Açık unutmuşum kitabı. Onca insandan biri başarmış iş te, nasıl olmuşsa… Ve şimdi yaşadığım ülke insanlarına bulaştırmış körlüğü. Beyaz körlüğü… Kör olmuş herkes. Beyaz kör üstelik… Bu yüzden duyarsızlığı, boş vermişliği, nemelazımcılı ğı, emek hırsızlığını, adaletsizliği kimse görmüyor. Bundan dolayı sana anlatıyorum, belki sen beyaz körlüğün bulaşmadığı bir yere götürürsün bizi sevgili rüzgâr. Onlar gelmezden önce bu ül ke, bu şehir Ütopya’ya* benzerdi. Okyanus ötesinden, kara ormanlardan pek çok insan tehlikeyi göze alarak gelirdi buraya.

Bir gün bir binanın beşinci katına birileri taşındı. Ve bun lar daha sonra amip gibi çoğalarak karabulut gibi üstümüze çöreklendi. Bunlar emeğin vampirleriydi sevgili rüzgâr. İşsiz ve çaresizler bunların kollarına atıldılar. Ne yazık ki bir gün öncesinde başvurduklarında iş yok diyerek iş isteyenleri kapılarından çeviren firmalar, emek vampirlerinin* kollarındaki işçileri havada kapıyorlar. Sanki işçiler pazar tezgâhlarındaki ucuz yaz meyveleriydiler. Fabrika/firma sahipleri bu tezgâhlara sinekler gibi konuyorlar şimdi.

Sevgili rüzgâr, bu işçilere ne çok yakıştırma yapılabilir bir düşün. Örneğin pinpon topu, ucuz meyve, vasıfsız ve vs… Çalıştıkları yerlerde konumları ise üvey çocukluk… Hastalık iznine çıkma hakları bile yok. Ustabaşları ve şeflerin gözüne girebilmek için delice yarışıyorlar. Sevgili rüzgâr, bireyler onursuzlaştırılınca toplum da onursuzlaşmaz mı? Hem hak ve hukuk Siyam ikizleri değil mi? Hak öldürülünce hukuk da öldürülmüş olmaz mı? Hukuksuz bir yerdeki toplumun hâli nasıldır sence? Sence biz karanlık çağlara geri mi dönüyoruz?

Diyecek sözüm, sorulacak sorum da çok aslında, ama ben sözü şaire bırakmak istiyorum artık:

emeğin kırık kanatlarından hız alır öfkem            

iri dalgalarla çarpar yüreğime                                        

poyraz olmak isterim, karayel, kasırga                                      

sırça köşklerini devirmeye                                                        

katamam kimseleri bu asi sevdaya                                            

biçare                                                                                      

nice zamandır anlatılan kader masallarına                                                                       yaslarım başımı                                    

çekilir dalgalar                                                                          

hükümsüz eserim sömürü denizinde

 

*: Sözü edilen kitap José Saramago’nun Körlük romanı

*: Ütopya, Thomas More’nin kitabı

*: Emek vampirleri: Taşeron firmalar kast edilen

 

*   Suna Büyükgül / Kayıp Aşkın Kâşifi’ nden

ŞİİRLER (*)

 

SUNA BÜYÜKGÜL

 

o çocuklar                                                                                                                                                                                                                                                            

harap bahçelerde büyürdü o çocuklar                                              

ve düşler büyütürlerdi, uzak düşler                          

sancıyan bir yarada ilk umutlarını                            

dört tekerin dönmesine bağlayan                             

insanlar içinde                                                                      

irkildi bir gün yürekleri ansızın                                            

ateş mi düşecekti oyun bahçelerine                          

tutuşacak mıydı uzak düşleri bile                             

gölge mi düşecekti günışığına artık                          

korkunun lekeleri mi damlayacaktı                          

belki de                                                                     

güvercin yüreklerin apak kanatlarına.

 

 

küçüğünden öğretmenine

           

kimine bir kalemdin                                                             

senle yazdı ilk aşkını yüreğine                                             

kimine konuşan bir kitaptın                                      

senle başladı öğrenmeye hayatı

 

sen modeliydin içinde                                                                      

büyüttüğü düşlerin                                                   

gün ışığına açılan kapısı                                                       

içe dönük bir çocuğun                                                          

en çok da zirveye ulaşabilmesi için

 

karda yol açandın küçük ayaklara                                        

sen öğreten büyüten sevdirendin                             

ve de daha nice güzel şeydin                                   

dillendiremediğim sevdiğim

 

 

annem

 

her gördüğünü Hızır belle der                                                         

sakın incitme                                                             

onu öğüdünden tanırsın duasından                          

uzatmaz kaşığını sofrada sere serpe                         

onu özverisinden tanırsın vefasından                                              

çileyi umuduyla örten                                               

direncinden tanırsın onu                                           

ağıt dillerinden, ırgat ellerinden                                           

yabancıya bile dost gibi sarılan yüreğinden                         

belik saçlarında dağ kokusu                                     

Anadolu kadınıdır annem                                        

mahsun ve mahzun                                                   

onu duruşundan tanırsın mutlak                               

yedi düvel içinde

 

 

toprak evimiz

 

kilitsiz kapısı vardı önünde armut dut ağacı                                    

meyvelerini paylaşırdık çocuklarla kuşlarla

kuş sesleri evimize girerdi çocuk sesleri                                                                  

çiçekli bahçesinde ablam içten türküler söylerdi

abim dünyayı güzelleştirecek düşler…

                                              

evimize ablamın türküleri girerdi abimin ışıklı düşleri                                             

her yolcuya ayran verirdi annem komşulara seslenirdi                                            

yolcuların selamı girerdi evimize komşuların güleç yüzleri

 

bahçeden sebze getirirdi babam                                                       

allı morlu renkleri girerdi sebzelerin                                     

bahar girerdi, çiçek kokusu                                                  

uzak mahallelerin yasları halayları girerdi                            

ve toprak evimiz                                                       

mutluluğun resimlerini çizerdi yüreğimize

 

            *  Suna Büyükgül / Kayıp Aşkın Kâşifi’nden