Şair ve yazar. 24 Şubat 1940, İzmir doğumlu. Ortaöğrenimini İzmir’de tamamladıktan (1957) sonra Almanya’ya gitti. Önce Mainz Üniversitesi Diller Bölümünde Almanca öğrendi. Ardından Stuttgard Üniversitesi Yüksek Kimya Mühendisliği Bölümünü (1966) bitirdi. Aynı üniversitede Alman dili ve edebiyatı ile felsefe okudu. Edebî Bilimler Kürsüsünde doktorasını (1972) yaptı. 1966-79 yılları arasında Stuttgard Üniversitesinde Almanca dersler verdi. Princeton, St. Louis Washington Üniversitesi, Filadelfiya Bryn Mawr College, Colombus Ohio ve Dresden üniversitelerinde konuk profesör olarak Alman dili ve edebiyatı dersleri verdi. 1972-85 yılları arasında Stuttgart Halk Yüksekokulu Yabancı Diller Bölümünün başkanlığını yaptı. 1986-2003 yıllarında Alman Radyolar Birliği (ARD) adına Köln Radyosunun hazırladığı günlük Türkçe yayınların yönetmeni oldu.
Yüksel Pazarkaya, 1964 yılında Almanya’daki ilk Türkçe tiyatroyu
Stuttgart’ta kurdu. Aynı yerde Anadil (1980-82, 13 sayı) adlı bir
edebiyat dergisi çıkardı. Türk işçi sorunlarını konu alan Ohne Bahnhof (Bekleyen
Tren) adlı oyunu 1967 yılında Stuttgard Teknik Üniversitesi Tiyatrosunca
sahnelendi. Stuttgart Üniversitesi Tiyatrosunun kurucuları arasında yer aldı ve
1963-69 yılları arasında yönetimini üstlendi. Senaryosunu yazdığı Komşumuz
Balta Ailesi adlı dizi film Almanya televizyonunda gösterildi. Ayrıca
Türkçeden Almancaya, Almancadan Türkçeye çok sayıda çeviri yaptı. Türkiye’ye
döndükten sonra çalışmalarını serbest yazar olarak sürdürdü.
Pazarkaya’nın şiir, hikâye, eleştiri, inceleme ve çevirileri;
1960’tan itibaren Türkiye ve Almanya’daki çeşitli dergi ve gazetelerde
yayımlandı. 1950’li ve 60’lı yıllarda uluslararası bir akım olan somut
(concret) şiir hareketinin Türk temsilcisi olarak eserleri Amerika’dan Japonya’ya
kadar pek çok antolojide yer aldı. Bazı eserleri Yunanca, Fransızca, İngilizce
ve Hollanda diline çevrildi. Türkiye’de ve Almanya’da aldığı edebiyat
ödüllerinin yanı sıra Almanya Cumhurbaşkanı Liyakat Nişanı (1986) vardır.
“Bu gelenekle beslenmiş, yalın dilin pırıltılı kaynaklarına varmış
şiir, aslında biçimsel bir şiir değil, bir ‘öz’ şiiridir de: o özde, ‘sen’le
diyalektik bir ilişki içinde yoğrulan ‘benden içeri’ bir ‘ben’, gurbetin
acısıyla yanarak çeşitlenir. Bu eksenin yoğun ağırlığı çevresinde, çoğunlukla
‘görsel’ işlevlerinden arındırılmış, verdikleri seslerin gücü açısından, daha
çok ‘duysal’ işlevler kazanmış bir yığın iöge, düşünceye ulaşana bir duyarlıkla
yıkanarak, şairin öznelliğinin sade çizgileri haline dönüşürler. ‘Öğret Bana
Yitip Giden Olmayı’, ‘Biçimle Beni Senle’ gibi şiirlerde ortaya çıkan, acıyla
dönenen, o uzun dizelere yansıyan bir ‘mutasavvıf’ın çektiği acıdan çok farklı
değil. Aşkla yoğrulmaktır bu.
‘Sen Dolayları’, bütünselliği olan küçük bir ‘divan’dır. Hem halk
tasavvuf şiirinin, hem de divan biçimlerinin peteklerinden süzülerek gelmiş,
çağdaş şiirle birleşmiş, onun yatağına kavuşmuştur. Hem şiirde, hem de bitmek
tükenmek bilmez olan o kişilik olgunlaşmasındaki büyük aşamanın işaretidir.” (Demir Özlü)
ESERLERİ:
ŞİİR: Koca Sapmalarda Biz Vardık (1968), Umut Dolayları (1969),
Aydınlık Kanayan Çiçek (1975), İncindiğin Yerdir Gurbet (1979),
Saat Ankara - Takvim Dizeleri (1981), Sen Dolayları (1983, Sen
Dolayları, Sevgi Dolayları, Umut Dolayları adıyla, 1992), Karanlıktan Yakınma
(1988), Dost Dolayları (1990), Mutluluk Şiirleri (kaset,
1995), Somut Şiir (1996).
HİKÂYE: Oturma İzni (1977), Güz Rengi (1998).
ÇEVİRİ: Orhan Veli Kanık (49 şiirinin İngilizce çevirisi,
1966), Ohne Bahnhof (Bekleyen Tren, Stutgart’ta oyn., 1967), Çağdaş
Alman Şiiri (1979), Taş Toplayan Kadın (Gert Heidenreich’ten roman,
1992), Brecht’in Güncesi (B. Brecht’ten, 1996), Aynı Yeryüzü (sekiz
şairin yazışması, 1997), Ayasofya’nın Martıları (Johannes Poethen’den,
1998), Genç Werther’in Acıları (Goethe’den, 1999), Faust (Goethe’den,
1999), Yahudiler (Lessing’ten, 2000), İyi Ruhlara Adak
(Rilke’den, 2004), Bugün de Hâlâ Açız Mutluluğa (Walter Helmut
Fritz’den, 2004).
ANTOLOJİ: Modern Turkische Lyrik (şiir antolojisi, 1971),
Die Wasser Sin Weise Als Wir (1973).
ÇOCUK KİTABI: Ağaca Takılan Uçurtma (çocuklar için
antoloji, 1974), Utku (altı dilde, 1974), Aya Uçan Minare (roman,
1980), Oktay, Atatürk’ü Öğreniyor (roman, 1983), Rosen im Frost (Zemheri
Günleri, 1982), Balık Suyu Sever (öykü, 1987), Balina’nın Bebeği (öykü,
1988), Kemal ile Burak-Cennet Ülkesine Yolculuk (roman, 1998).
ROMAN: Ben Aranıyor (1989).
DENEME-SÖYLEŞİ: Almanya Üzerine (1995).
İNCELEME: Behçet Necatigil - Gedichte (1972), Die
Dramaturgie des Einakters (1973), Mölln ve Solingen’den Sonra Almanya
Üzerine (1995).
OYUN: Mediha (1992), Ferhat’ın Yeni Acıları (1993), Haremden
Kadın Kaçırma (1993), Köşetaşı (2000).
MONOGRAFİ: Kara Bıyıklıların Aksakalı Demirtaş Ceyhun (2004).
KAYNAK: Fakir Baykurt / Pazarkaya’nın Öyküleri
(Varlık, Eylül 1978), TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), Seyit Kemal
Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), Demir Özlü /
Pazarkaya’nın Şiiri Üzerine Küçük Bir Çıkma (Yazko Edebiyat, 1983),
Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap, 10.12.1998), Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap,
17.12.1998), Demirtaş Ceyhun / Güz Rengi (Varlık, Mayıs 1999), Behçet Necatigil
/ Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c.2, 2001), Ülker
Gökberk / Yüksel Pazarkaya’nın “Ben Aranıyor”una Bir Yaklaşım (haz. Mahmut
Karakuş-Nilüfer Kuruyazıcı, 2001), Hikmet Altınkaynak / Dünyayı Paylaşan
Yazarlar (2001), Kitap Rehberi (Aralık 2001), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
