Recep Peker

Asker, devlet ve siyaset adamı, başbakan (D. 5 Şubat 1889, İstanbul - Ö.  1 Nisan 1950, İstanbul). Ortaöğrenimini Kocamustafa Paşa Askeri İdadisi ve Harbiye Mektebi’ni bitirdikten sonra Yemen, Trablusgarp ve Balkan savaşlarına katıldı. Birinci Dünya Savaşı’nda Rumeli ve Kafkas cephelerinde bulundu. Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni (askeri akademi) bitirdikten (1919) sonra milli mücadeleye ka­tılmak üzere 4 Şubat 1920’de Anadolu’ya geçti. 23 Nisan 1920’de açılan TBMM’nin Genel Sekreterliğine getiril­di. Kütahya Milletvekili seçilerek ikinci dönemde TBMM’ye girdi. Aynı yıl Cumhuriyet Halk Fırkası genel sekreterliğine, bir yıl sonra İçişleri Bakanlı­ğı görevine getirildi. Ayrıca Mübadele, İmar ve İskân bakanlıklarına ve­kâlet etti. Üçüncü ve dördüncü İsmet (İnönü) Paşa hükümetlerinde Savunma ve Bayındırlık bakanlıkları yaptı.

1931’de ikinci kez CHP Genel Sekreterliğine seçilen Peker, bu yıllarda Ankara ve İstanbul üniversiteleri ile Harp Akademisi’nde inkılâp tarihi dersleri ver­di. 1936’da faşizmi incelemek üzere İtalya’ya gönderilen Recep Peker’in dönüşünde yazdığı ve Başbakan İsmet İnönü tarafından da onaylanarak imzalanan ve TBMM üzerinde bir “Faşist Konsey” kurulmasını öngören rapor, Cumhurbaşkanı Atatürk tarafından reddedildi. Recep Peker, ertesi gün CHP’deki Genel Sekreterlik görevinden alındı.

Recep Peker, 1946 yılında yapılan hileli genel seçimden sonra hükümeti kurmakla görevlendirilerek başbakan oldu.  Hükümetinin açıkladığı ve daha çok stokçuların işine yarayan ekonomik paket, yurtta tepkiyle karşılandı. Aynı yıl çıkarılan bir yasa ile de basın özgürlüğü resmen kısıtlanarak, sıkıyönetimin süresi uzatılarak ülkeye kor­ku ve sindirme politikaları egemen kılındı.. İstanbul’da “Tasvir” ve “Demokrasi” gaze­teleri süresiz olarak kapatıldı. İzmir’de ise “Yeni Asır” ve “De­mokrat İzmir” gazeteleri kapatılarak yöneticileri hakkında soruşturma başlatıldı.

Başarısız yönetimi bir türlü düzelme göstermeyince, Cumhurbaşkanı İnönü tarafından istifası istenen Recep Peker, bir süre direnmeye çalışsa da nihayet 9 Eylül 1947’de istifasını vererek hiçbir olumlu icraata imza atmadığı dönemini sona erdirerek, yerini Hasan Saka’ya bıraktı. 1 Nisan 1950’de İstanbul’da öldü. 

 Tek parti rejiminin en etkin isimlerinden biri olan Recep Peker, sistemi perde arkasında yöneten Ge­nel Başkanlık Kurulu’nun Ata­türk ve İnönü’yle birlikte üçüncü üyesiydi. Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün de yıllarca Fahri Başkanlığını yapmıştı. Döneminin ideologlarından biri olan Peker, bir süre “Hakimiyet-i Milliye” (sonradan Ulus) gazetesinin başyazarlığını yapmıştı. Halk Evleri’nin yayın organı olan “Ülkü” dergi­sinde çıkan “İnkılâp Tarihi Ders Notları”, 1935’te İnkılâp Dersle­ri” adıyla kitaplaştırılmıştır.

HAKKINDA: Türkiye Ansiklopedisi (c.4, s.1178 – 1179, 1974), Büyük Larousse (c. 15, s. 9251, 1986), Süleyman Yeşilyurt / Türkiye’nin Başbakanları (2006), M. Nuri Durmaz / “Bir İdeolog Bir İdeoloji: Recep Peker ve Korporatizm” (Amme İdaresi Dergisi, c. 41, Sayı: 2, Haziran 2008).