17. Yüzyıl İslam bilgin ve şairlerinden (D.1664, Diyarbekir - Ö. 1739, İstanbul). İslâmî ilimlerde tahsilini tamamladıktan sonra muallimliğe başlamış, talebesinden yetenekli olanlar üzerinde özellikle durarak, böylelerinin kabiliyetini geliştirmiştir. Bunlar arasında olan meşhur şâir Hâmî'yi de yetiştiren de İbrahim Haşim Efendi'dir. Derin bilgisi ve yüksek fazileti, zamanının idare adamları tarafından takdir edildiğinden, 1707 yılında İstanbul'a gidip yerleşerek, Dâvud Paşa Şer'iyye Mahkemesi Nâibi olmuştur. Davutpaşa'daki Nâibliği sırasında, kendisini çok takdir eden Şeyhülislâm Ebezâde AbdulIah Efendi'nin ölümüne kadar yedi yıl İstanbul camilerinde "Dersiâm" sıfatıyla yüksek ilimleri okuttu. Onun Trabzon'a sürülürken bindiği geminin batmasıyla ölümü üzerine hamisiz kalan Hâşim, Nevşehirli İbrahim Paşa'ya sunduğu kasidelerle kendisini beğendirmiş, 1723 yılında İzmir Müftiliğine tâyin edilmiştir.
İki
yıldan fazla bu vazifede kaldıktan sonra, 1725'te İstanbul'a dönerek, o zamanın
Şeyhülislâmı Yenişehirli Abdullah Efendi reisliğinde kurulan âlimlerin yaptığı
imtihanda, ön sırada büyük muvaffakiyetle imtihanı kazandığından, hakkında
birçok Arapça ve Türkçe takdir manzumeleri yazılmıştır. Bunun üzerine "Sâniyye-i
Ahvîn" Müderrisliğine tâyin edilerek, iki yıl sonra İstanbul'daki
Şâhsultân, 1728'de Molla Kasım, iki yıl sonra Süleyman Subaşı Medreselerinde ve
1732 yılında da Fâtih Külliyyesi'ndeki "Sahn-i Semân" Müderrisliğine
yükselerek, birçok âlimleri yetiştirmiştir. Bu arada eski vazifesi olan Dâvud aşa
Nâibliğine yeniden başlamış, 1739'da bu son iki vazifesini bir arada görmekte
iken İstanbul'da vefat etmiştir.
İbrahim
Hâşim, zamanının en büyük Türk âlimleri arasında sayıldığı gibi, Farsça ve
Türkçe şiirleriyle de tanınmıştır. Âmid'den eski talebesi şair Hâmî, İstanbul'a
gönderdiği manzum mektuplarında hocasını büyük övgülerle anlatmıştır.
Safâî,
Sâlim ve Râmiz gibi şuarâ tezkiresi yazanlar, Hâşim için en takdirli kelimeleri
kullanarak, onun büyük bir İslâm âlimi, kudretli bir şâir ve fâzıl bir zat olduğunu
belirtmişlerdir.
KAYNAK: Tşa, Şevket Beysanoğlu /
"Hâşim" (Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, 2. bas. 1996, c. 1, s.
181), İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013) – Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar
ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).
