Şeyh Hasan-ı Nuranî

 Mutasavvıf ve âlim (D. 1793 – Ö. 1863, Aktepe köyü / Çınar / Diyarbekir). Asıl adı Hasan'dır. "Nuranî" lakabını bilgisiyle ilmiyle, irfanıyla, yetiştirdiği bilge kişileriyle hak etmiş büyük bir zattır. Doğum tarihi hakkında kesin bilgiye sahip değiliz. Ancak altmış beş, yetmiş yaşlarında vefat ettiği söylenir. Babasının adı İshak, dedesinin adı ise Suvar'dır. Küçük yaşta fekiliğe (medrese talebeliği) başlamış, doğu ve güneydoğunun birçok yerinde öğrencilik yaptıktan ve zamanın en meşhur alimlerinden olan Molla Halil-i Siirdî'nin yanında tahsilini tamamladıktan sonra Doğu Beyazıt'ta Şeyh Salih-i Zipikî'den icazetini almıştır. İcazetini bu Nakşibendi şeyhinden aldığı zaman otuz beş yaşlarındadır. Bu tarikat ehl-i sünnet ve cemaat ehline sadık kaldığı için sünniliğe bağlı padişah ve hükümdarlar tarafından destek görmüşlerdir. Bu yüzdendir ki Şeyh Hasan Nurani, Osmanlı hanedanından Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz tarafından rağbet görerek desteklenmiştir. Bu sayede de tekke ve medrese yaşatılabilinmiştir.

Anlatılanlara göre, Şeyh Hasan-ı Nurani, akıllı ve halim bir zat imiş. Orta boylu, sakallı ve bir kere hac ziyaretinde bulunmuş. İki evlilik yapmış. İlk eşi Şerife Hanım'dan çocuğu olmamış, ikinci eşi Halime Hanım'dan dört erkek, iki kız çocuğu olmuş. Oğulları sırasıyla;

Abdurrahman (Şeyh Abdurrahman Aktepe), Mehmet Can, Muhammed Nur, Muhammet Siraceddin' dir. Bu zatlardan M. Nur haricinde diğer üçünün de eserleri ( kitap) mevcuttur.

Şeyh Hasan-ı Nurani'nin günümüze kadar gelen bir istinsahı vardır. Şeyh Abdülgazi en Nablusî tarafından yazılmış olan "El Miftah ul Mahiyeti Fi Tarikatı Nakşibendiyye" adlı eseri istinsah etmiştir. Arapça olan bu eser 1848 yılında yazılmıştır. Şeyh Hasan, daha çok ders vermek ve ilim adamı yetiştirmek için gayret sarfetmiş, kendini ilme adamıştır. Tüm hayatı Aktepe köyünde, medrese ile cami arasında geçmiştir. Evi, Aktepe köyündeki höyüğün batısında imiş. Cami ile medrese, şimdiki minarenin bulunduğu yerdeymiş. Başka bir deyişle Şeyh, Hicaz'a gitmenin dışında bu köyün dışına çıkmamış. Ölüm tarihini (H. 1280 / M.1863), Suriye'de Nakşibendi Tarikatı üzerine yazılan bir doktora tezinden anlıyoruz.

Ömrünün yetmiş yılını eğitimle geçiren Şeyh Hasan Nurani, kırk beş yılını da, medresede ders vererek, halife yetiştirerek kendini ilme adamıştır. Büyük oğlu Şeyh Abdurrahman Aktepe dışında halifelik verdiği zatlar şunlardır: Molla Hasan-ı Barî, Şeyh Kasım-ı Enver, Şeyh Muhammed-ı Zilan, Şeyh Eyyub-i Cırnıki, Şeyh Ahmed-i H'anevi (Şeyh Hasan teberruken icazet etmiştir), Şeyh Muhammed Emin-i Şeyh Selameddin.

Türbesi vefatından hemen sonra Aktepe köyünde yapılmıştır. Bu türbe her yıl 20 Mayıs günü, on binlerce kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Aktepe Köyü Türbesi olarak de bilinen türbede, Şeyh Hasan Nuran (Ö. 1280/1863), Şeyh Abdurrahman Aktep (Ö. 1326/1907), Şeyh Mehmet Can (Ö. 1325/1907) ile Şeyh Muhammed Sirac (Ö. 1330/1911) medfûndur. Türbe Çınar ilçesine 20 km. uzaklıktaki Aktepe Köyünde bulunmaktadır.

Aktepe Köyü Türbesi, 1283/1866 tarihinde, aynı türbede medfûn olan Şeyh Muham¬med Sirac'ın hanımı Halime Hatun tarafından Osmanlı mimari stilinde yaptırılmıştır. Türbe daha ziyade Nakşibendi tarikatı mensuplarınca tarikat şeyhi olduğu için ziyaret edilmektedir. Ziyaretler, anma ve niyazda bulunmak için yapılır. Ziyaretçiler açma günü olan 20 Mayıs'ta mevlüt okuturlar. İfade edildiğine göre türbe ziyareti sinir hastalıkları ve psikolojik rahatsızlıklara iyi gelmektedir. Bakımını torunlarının yaptığı türbeyi yılda 10-15 bin kişi ziyaret etmektedir.

KAYNAK: Dr. Yaşar Kalafat / Diyarbakır'da Ulu Kabirler: Diyanet İşleri Başkanlığı Arşiv Kayıtlarına Göre (Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu, 2004, s. 813-817), Ş. Korkusuz / Tezkire-i Meşayih-i Amid, (2001, s. 250, 275), H. Yavuz / Diyarbakır Efsaneleri (s. 82), Diyarbakır Salnameleri (IV, 2119), Ali Melek - Abdullah Demir / Dini Değerleriyle Diyarbakır (2009) - "Şeyh Hasan Nurani Türbesi" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013), Aktepe ailesinden yazar Abdullah Pertev Işık'tan alınan bilgiler (2013), İhsan Işık / Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).