Cuma Üzülmez

Süsleme Sanatçısı, Hattat, Şair

Doğum

1931

Diyarbakır

Ölüm

08 Temmuz, 1993

Diyarbakır

Diğer İsimler

Üçevli Cuma

KİMDİR
ESER ÖRNEKLERİ
FOTOĞRAFLARI

Şair, taş yontucu ve süslemecisi, hattat (D. 1931 [nüfusta 1938), Ergani - Ö. 8 Temmuz 1993, Ergani). "Sofibekirler"dendir. Babasının adı Abdullah, annesinin Zeliha (Zelo)'dır. Yazar Müslüm Üzülmez'in babasıdır. Üçevli Cuma olarak bilinir ve şehirliler ona "Şeyh Cuma", köylüler ise "Şéx Cuma" derdi. Arapça ve Osmanlıca bilir, Kur'an'ı ezbere okurdu. İyi bir dini bilgisi vardı. Dini kitapları ve Osmanlıca yazılmış edebi eserleri eski yazılı haliyle okurdu. Okuma ve yazmayı Cumhuriyet okullarında öğrenmedi, önce Ahurlar Köyü'nden Eli Bacı’dan, daha sonra Fehmi Efendi ve ardından da Diyarbakır'daki Müslim dayısından ve başka hocalardan özel dersler alarak okuma yazmayı öğrendi ve dini bilgisini geliştirdi. Çok güzel arabana/erebane çalardı. Cuma Üzülmez arebane çaldığında zikreden, ilahî söyleyen topluluk erebanenin ritminden yekvücut olurdu.

Taş yontucusu, süslemecisi, ekmek fırını yapıcısı ve iyi bir duvar ustasıydı, kısacası iyi bir yapı ustasıydı. Elazığ-Maden girişindeki taş köprüyü, Batman Camii (1960), Ergani Orta Camii (1963), Dicle Kulbin Köyü Camii (1975), Elazığ-Sivrice Cami (1975), Elazığ-Maden Cami (1977) minarelerini; Siirt Baykan İlçesi Veysel Karani Camii ve minaresini (1956), sonrasında da Veysel Karani Türbesi’nin onarımını (1969) yapmıştır.

1971 yılında yaşını 7 yaş küçülterek Hollanda’ya işçi olarak gitti. 3-4 yıl çalıştıktan sonra tekrar Ergani’ye döndü. Bakkallık, kahvecilik, arıcılık, yapı işçiliği gibi birçok işle uğraştı. 8 Temmuz 1993 tarihinde vefat etti.

Oğlu Müslüm Üzülmez, babası Cuma Üzülmez’in vefatında sonra, Sarı deftere yazılmış şiirlerinin olduğunu öğrenir, fakat defter bulunamaz. Daha sonra kitapları arasında bulduğu Latin harfleriyle ve eski yazıyla yazılmış bazı şiirlerini, 1999 yılında "Hazinenin Anahtarı" adıyla, kendi şiirleriyle birlikte yayımlamıştır. Bu defterin bulunan sayfaları arasında aynı zamanda Cuma Üzülmez'in kendisine ait güzel hat yazıları da vardır.

KAYNAK: İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013) – Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2009, 2015).

SENİ SEVDİM SEVELİ

Ey benim rûh-i revânım, seni sevdim seveli

Çıktı eflâka figânım, seni sevdim seveli

Ey mâh-i burc-i melâhat gül-i gül zar-i zemin

Âh ü zâr etmede cânım, seni sevdim seveli

Seni gördükçe tekellüm edemem billâhi ben

Hale lâal oldu bu dilim, seni sevdim seveli

Derbeder hane be hane gezerim subh ü mesa

Kalmadı namusum arım, seni sevdim seveli

Dahi birlâh seçip ikram edemem çün müştak

Kalmadı sabra mecâlim, seni sevdim seveli

KAYNAK: Cuma Üzülmez / Hazinenin Anahtarı (1999).

BU NASIL ÂLEMDİR?

BU NASIL ÂLEMDİR?

CUMA ÜZÜLMEZ

Bu nasıl âlemdir ya Rab

Kimi ağlar kimi güler

Kimisi derbeder olmuş

Kimi maksûduna erer

Kiminin şanı şöhreti

Yücelerden olmuş yüce

Başında tâcı hullesi

Ne gâmı var ne de keder

Kimisi anadan üryan

Başı açık yalın ayak

Niceler boynunu bükmüş

Melül mahsun olmuş gezer

Kimi sevdaya düşmüştür

Bağrında ateşin közü

Musa olup Tûr dağında

Cemâlini görmek diler

Kimini sultân eyledin

Kimine dermân vermedin

Cuma zindân eyledin

Vatanından sürgün gider

(Müslüm Üzülmez - Cuma Üzülmez, Hazinenin Anahtarı, İstanbul, 1999, s.80-81)

ÇAĞRIM SANA

ÇAĞRIM SANA

CUMA ÜZÜLMEZ

Nadan meclisinden bıktım usandım

Mey diye bir kase içkiye kandım

Bağrıma ateşi közü sen bıraktın

Çağrım sana imdad ya Resul ellah

Sevdayı zülfün takıldı gerdanıma

Ayağına yüz sürüp divan durmaya

Teşrifini beklerim bu ğemhene

Çağrım sana imdad ya Resul ellah

Yâkup kibi ben de zara düş oldum

Hazretti Halillullah gibi nara düş oldum

Artık yeter yandı sinem püryan oldum

Çağrım sana, imdd ya Resul ellah

Bende aşıkım Cuma cemâline

Değildir cennet hörusu dünya malına

Bıktım hayattan gelmek istiyorum yanına

Buna bir çare yok mu ya Resul ellah

(Kaynak: Müslüm Üzülmez-Cuma Üzülmez, Hazinenin Anahtarı, İstanbul, 1999, s.85)

GAZEL

GAZEL

CUMA ÜZÜLMEZ

Pâk eyle gönül çeşmesini tâ durulunca

Dik tut gözünü gönlüne gönlün göz olunca

İnzârı ko dil destisini ol çeşmeye tut dur

Ol âb-ı safâ-bahş ile bu desti dolunca

Çün hakk seni dürriyân dürhânesi etti

Dur kuyuda gayrı koma tâ anı bulunca

Sen hakk aradın hânesini sahibine ver

Bî şek gelir Allah evine sen savulunca

Evvel koma kim sonra çıkarmak güçtür güç

Şeytan çerisi hâne-i kalbe koyulunca

Çekerek bu cihân içre nice mihnet ü zahmet

Ol Pîr-i Hüdâ mürşid-i kâmili bulunca

Ey lâi mekânım seni ben çok aradım çok

Sinemde mukîm olducağın tâ duyulunca

(Kaynak: Müslüm Üzülmez, Çayönü’nden Ergani’ye Uzun Bir Yürüyüş, İst., 2005, s.431.)

(*) Bu şiirin babam Cuma Üzülmez’e ait olduğundan biraz şüpheliyim. Şiir başkasına ait olup, kendisi eski yazıyla defterine el yazısıyla yazmış olabilir. Şiirin Latin harflerine göre çevrisini Abdurrahman Üzülmez yapmıştır. Abdurrahman’a çok teşekkür ederim. -Müslüm Üzülmez