Doğu Türkistanlı Türk Şair ve Müzisyen (D. ? – Ö. 8 Şubat 2019, Doğu Türkistan / Çin). Çin yönetiminin şarkılarından dolayı Nisan 2017’de sekiz yıl hapis cezası verdiği ‘Dutar’ın Kralı’ lakaplı Türk ozan Abdurehim Heyit, ağır cezaevi koşullarına iki yıl dayanabildi. Çin’de hapis yatan, toplama kampında tutulan Doğu Türkistan’ın dünyaca ünlü halk ozanı Abdurehim Heyit’in 8 Şubat 2019 günü cezaevinde vefat ettiği açıklandı.
Doğu
Türkistan'da baskı, zulüm ve işkenceler can alırken, son acı haber, Türk
dünyasının gür sesi Abdurehim Heyit'ten geldi. Türkiye onu,
"Karşılaşınca", "Atalar" ve "Uçraşkanda" adlı
şarkılarıyla tanıdı. Bu şarkılar yüzünden Çin yönetimi tarafından sekiz yıl
hapis cezasına çarptırılan Abdurehim Heyit, tutuklu bulunduğu cezaevinde ağır
işkencelere maruz kaldı. Bir süredir sadece oğlunun ziyaretine izin veren Çin
yönetimi, Heyit'in öldüğünü duyurdu.
Uygur
Türk'ü Şair Tahir Hamut, Heyit’in tutuklanması sürecini Urumçi’deki Sincan
Şarkı ve Dans Topluluğu yetkililerinden duyduğunu belirterek şöyle anlattı:
Polis Heyit’i tutuklamadan önce birkaç kez onu evinde ziyaret etmiş. Polis onun
okuduğu ve yorumladığı Atı’lar(Ata’lar) adlı şarkıyı niçin bestelediğini ve ne
sebeple yorumladığını sormuş. Ayrıca bu şarkının söz yazarının kim olduğu ve
niçin yazdığı hakkında da sorgulamış. Daha sonra bu şarkının sözlerini yazan
şair Abdurehim Abdullah da tutuklanmış. Heyit’in yorumladığı şarkının
sözlerinde geçen “savaşın şehitleri - jenglerde shehit” ifadesi hakkında
özellikle durdukları ve bu cümle üzerinde çok hassas davrandıkları söyleniyor.
Aslında, o şarkının ana mesajı geçmişte savaşlarda şehit olan atalarımızı ve bu
savaşların kurbanlarını hatırlamak ve gençlerin bu günlerde parti yapmalarını
(eğlence düzenelemelerini) eleştirmekti. Bu sözlerin aşırılık veya cihad ile
bağlantılı olduğu için tutuklandığı yolunda söylentiler var. Çin polisleri
muhtemelen "Ata’lar - atilar” şarkısı ile cihad arasında kendince bir bağ
kurmak istemiş.
Abdurehim
Heyit'in Şarkıları
Abdurehim
Heyit’in bestelediği ve yorumladığı şarkıların çoğu Uygur Türkleri'nin geçmiş
tarihini ve kültürünü yansıtıyor ve bunları çok güçlü bir şekilde yorumlayarak
söylüyordu. Özellikle kendisinin aynı zamanda adaşı da olan Uygur Türk'ü ünlü
şair ve yazarı Abdurehim Otkur'un “uchrashqanda - Karşılaşınca” (When We Met
We) gibi şiiri başta diğer bir çok
saygın Uygur Türk'ü şairlerinin lirik ve ironik şiirlerini modern müzik tarzı
ile besteleyip yorumluyordu. Bu metin ve şiirleri yorumlayarak, Uygur
Türkleri'nin geçmişini ve tarihini onların gönlünde, hayalinde ve kalbinde
canlandırıyordu. Öte yanda Çin yönetimi halen Senuber Tursun, Ablikim Kelkün,
Muhtar Buğra adlı sanatçıları da cezaevinde tutuyor.
Abdurrehim
Heyit'in ölüm haberi Türkiye'de büyük bir üzüntü ile karşılandı.
Heyit’in
ölüm haberiyle ilgili tweet atan Saadet Partisi Genel Başkanı Temel
Karamollaoğlu “Doğu Türkistan’ın meşhur ozanı Abdurehim Heyit’in işkenceye
maruz kalarak şehadet şerbeti içtiğini büyük bir teessürle öğrenmiş
bulunmaktayım. Şehidimize Allah’tan rahmet, Doğu Türkistan halkına başsağlığı
diliyorum” dedi.
İYİ
Parti Genel Başkanı Meral Akşener de Twitter hesabından şu mesajı paylaştı:
“Türk Milleti bir büyük değerini daha Çin zulmüne kaybetti. Konu #UygurTürkleri
ile ilgiliyken yine hükümet sessiz, konu zalim Çin olunca yine “insanlığın ve
barışın sesi” olanlar kayıp. Yüce Allah, ozan #AbdurehimHeyit’in mekânını
cennet eylesin. Milletimin başı sağ olsun.”
Türk Dışişleri'nden
Çin'e çağrı: Kapatmaya davet ediyoruz
Dışişleri
Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, "Çin makamlarını, Uygur Türklerinin temel
insan haklarına saygı göstermeye ve toplama kamplarını kapatmaya davet
ediyoruz." dedi. "Uygur Türk'ünün toplama kamplarında ve
hapishanelerde işkence ve siyasi beyin yıkamaya maruz bırakıldıkları artık bir
sır değildir" denilen açıklamada uluslararası topluma ve BM Genel
Sekreterine de çağrı yapıldı.
Sözcü
Aksoy, Uygur Türklerine yönelik ağır insan hakları ihlalleri ve halk ozanı
Abdurrehim Heyit'in vefatına ilişkin soruya yazılı yanıt verdi.
Sincan
Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Uygur Türklerinin ve diğer Müslüman toplulukların
temel insan haklarını ihlal eden uygulamaların özellikle son iki yıl içerisinde
ağırlaştığına ve uluslararası toplumun gündemine taşındığına işaret eden Aksoy,
özellikle Ekim 2017'de "Tüm Dinlerin ve İnançların Çinlileştirilmesi"
siyasetinin resmen ilan edilmesinin, Uygur Türklerinin ve bölgedeki diğer
Müslüman toplulukların etnik, dini ve kültürel kimliklerinin tasfiye edilmesi
hedefi doğrultusunda atılmış yeni bir adım olduğunu vurguladı.
KAYNAKÇA:
Çinliler Abdurehim Heyit'i öldürdü (iyigunler.net - ciddigazete.com, 9 Şubat
2019), Dışişleri'nden Çin'e çağrı: Kapatmaya davet ediyoruz (Hurriyet.com.tr, 09.02.2019),
Abdurehim Heyit Kimdir? (yenicikanlar.com.tr, 9 Şubat 2019).