Asker, siyasetçi, militan, yönetici, bürokrat, vali, belediye başkanı, diplomat, bakan (D. 1880, İstanbul - Ö. 1926, İzmir). Harbiye’yi (İstanbul Harp Okulu) bitirdi. Selanik'te sonradan adı İttihad ve Terakki olarak değişecek Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'ni kuranlar arasında yer aldı (Eylül 1906). Bu cemiyetin fedailerindendi. Örgütünce II. Abdülhamid yanlısı Albay Nazım'ın vurulmasıyla görevlendirilenlerden biri oldu. Daha sonra da kendisini tutuklamak isteyen bir polisi öldürdü. Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonra askerlikten ayrıldı, Meşrutiyet’ten sonra İzmit mebusu olarak Osmanlı Meclisi Mebusanı'na girdi (1912). Polis şefliği (1914), İstanbul valiliği (1915), İstanbul şehreminliği (1916). İsveç büyükelçiliği (1918) yaptı.
Osmanlı devletinin dünya savaşına katılmasına karşı çıktı, Talat Paşa'nın kurduğu son hükümette
Dâhiliye Nazırı olarak
görev aldı (Temmuz 1918).
İttihad ve Terakki Fırkası'nın son kongresinde (14-18 Ekim 1918), kongre başkanlığı yaptı. Bu fırkanın
kendini feshetmesinden
sonra, devamı niteliğindeki Teceddüt Fırkası kurucularından oldu (Kasım 1918). Ancak İttihad ve Terakki Fırkası'nın devamı kuşkusunu dağıtmak için Yunus Nadi ve Muhittin Bey'le
birlikte bu fırkadan
istifa etti. İngilizlerce tutuklanıp Malta'ya sürüldü (1919), 1921'de serbest bırakıldı. Cumhuriyetten sonra İstanbul
milletvekili olarak TBMM'ye
girdi (1923). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularına katıldı (1924). Mustafa Kemal'e karşı İzmir
suikastının düzenleyicilerinden
olduğu savıyla tutuklandı.
İstiklal Mahkemesi'ndeki yargılama sonucunda İzmir'de asıldı (1926).
KAYNAK: Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (11. cilt, 1986).
