Turhan Feyzioğlu

Hukuk Profesörü,  Akademisyen, Siyaset ve Devlet adamı, XI. Dönem Sivas Milletvekili, 1973 ve 1977 seçimlerinde Kayseri Milletvekili, 27 Mayıs darbesinden sonra  Kurucu Meclis Üniversite Temsilcisi, 25. Hükümet Millî Eğitim Bakanı Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP)  kurucusu (D. 1922, Kayseri  - 24 Mart 1988, Ankara). Kayseri’nin eski bir ailesi olan Feyzioğullarından; yargıçlık, öğretmenlik, avukatlık ve iki dönem de milletvekilliği yapmış olan Sait Azmi’nin oğludur. Annesi Neyyire hanımdır.

İlköğrenimine Kayseri’de başladı, daha sonra çeşitli okullarda okudu ve 1940-41 ders yılında Galatasaray Lisesi’ni, 1945’te İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Fransa’da Ecole Nationale d’Administration’da ve İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde uzmanlık ve araştırma çalışmaları yaparak yurda döndü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde asistan olarak çalışmaya başladı (1946). Burada, “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazaî Murakabesi” konulu teziyle doktorasını yaptı (1949).

Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde doçentlik unvanını aldıktan sonra İngiltere’ye gönderildi (1952), Türkiye’ye döndükten sonra da 1955 yılında profesörlüğe yük­seldi. Ardından, Siyasal Bilgiler Fakültesi dekanlığına seçildi (1956). Türkiye’nin en genç dekanı diye tanındı, öğrencilerine “Nabza göre şerbet vermeyin” öğüdüyle ünlendi. Bu arada Forum dergisinin kurucuları ile yazarları arasında yer aldı.

Demokrat Parti (DP) iktidarı ile görüş ayrılığına düştüğün­den üniversitedeki görevinden ayrıldı. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’ne girerek politikaya atıldı, XI. Dönem Sivas Milletvekili seçilerek 27.10.1957 – 27.05.1960 arasında TBMM’de görev yaptı.

27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin rektörlüğüne getirilen Feyzioğlu, Kurucu Meclis Üniversite Temsilcisi (06.01.1961– 15.10.1961) seçildi. Kurucu Meclis’te Anayasa Komisyonu Başkanlığına getirildi. 1961’de kurulan İkinci Cemal Gürsel Hükümet’inde (25. Hükümet) Milli Eğitim Bakanı (Ocak-Ekim 1961) ve ilk koalisyon hükümetinde devlet bakanlığı ile başbakan yardımcılığı yaptı.  

Ancak, 27 Mayıs askeri yönetimi döneminde, görevlerinden uzaklaştırılan 147 öğ­retim üyesinin üniversiteye dönmelerini sağlayamayınca bakanlıktan ayrıldı. 1961’de yapı­lan genel seçimlerde CHP listesinden Kayseri millet­vekilliğine seçildi (1961-65) ve parti yönetiminde görev aldı. İkinci İnönü ortaklık hükü­metinde başbakan yardımcılığı yaptı (1962-63). CHP içinde Bülent Ecevit’in başlattığı “Ortanın Solu” hareketine karşı çıktı, bir grup arkadaşıyla birlikte partisinden ayrılarak Güven Partisi’ni (GP) kurdu ve bu partinin genel başkanlığına seçildi (Ekim 1967). GP’nin, bu arada CHP’den ayrılıp Cumhuri­yetçi Parti’yi kuran Kemal Satır ve arka­daşlarıyla birleşerek Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) adını almasından sonra da bu partinin genel başkanlığına getirildi (1973-80). Süleyman Demirel’in (1975-77), ardın­dan da Bülent Ecevit’in kurduğu ortaklık hükümetlerde (1978-79) Başbakan Yardımcılığı yaptı. 1973 ve 1977 seçimle­rinde CGP’den yeniden Kayseri Milletvekili seçildi. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra başbakanlığı söz konusu olduysa da bu gerçekleşmedi. 12 Eylül askeri yönetimi döneminde parlamentonun ardından si­yasi partilerin de kapatılmasıyla Feyzioğlu siyasi ha­yattan çekildi. Askeri yönetim tarafından Kıbrıs danışmanlığına atandı (1981). Ata­türk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurulu üyeliğine getirildi (1982).

Prof. Feyzioğlu, 1980 yılında siyasî yaşamına son verene kadar yirmi beş yıla yakın parlamento ve Kurucu Meclis üyeliği yaptı. İki İnönü Hükümetinde Devlet Bakanı, Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. Cumhuriyetçi Güven Partisi Genel Başkanlığı sırasında da devlet görevlerinde bulunmuştur. Avrupa Konseyi’nde Türkiye’yi temsil ettiği sırada Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi Başkan Vekilliğini yaptı.

Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu, yaşamı boyunca Atatürkçülüğü kendine rehber edinmişti. Bu görüşü doğrultusunda eserler de verdi. Ayrıca iktisat, hukuk, siyasî bilimler konularında da Türkçe, İngilizce ve Fransızca olarak yayınlanmış eserleri ve makaleleri vardır.

Bilim ve siyaset adamı Turhan Feyzioğlu, 24 Mart 1988’de bir kalp yetmezliği sonucunda Ankara’da hayatını kaybetti. Evli, 1 çocuk babasıydı. Fransızca, İngilizce, Almanca biliyordu.

 Hakkında Nihat Karakaya, 2008 yılında “Prof .Dr. Turhan Feyzioğlu Demokrasi, Laiklik ve Cumhuriyete Adanmış Bir Ömür” adlı bir eser yayımlamıştır.

BAŞLICA ESERLERİ:

Araştırma-İnceleme: İdare Hukukunda Beklenme­yen Haller: Emprevizyon Nazariyesi (1947), Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazai Murakebesi (doktora tezi, 1951), İdare Hukukunda Beklenmeyen Haller Nazariyesi (1952), Du Parti Unique a’ la Démocratie (Paris 1953), Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazai Murakabesi: Tabana Memleketlerde ve Türkiye’de (1957), De­mokrasiye ve Diktatörlüğe Dair Düşünce­ler (1957), Türkiye'de Kaza ve Vilayet İda­resi Üzerinde Bir Araştırma (1958), Demokrasiye ve Diktatörlüğe Dair Memleket Meseleleri Hakkında Düşünceler (1957), Devlet Adamı Atatürk (Ankara 1963), Büyük Tehlike Komünizm (1964), Atatürkçü ve Milliyetçi Yolda İleri (1972), Millet Yolunda (1975), Sosyal Adalet ve Sosyal Güvenlik İçin (Ankara 1976), Atatürkçü Yol (1977), Kemal Atatürk de la liberation Nationale et du Development Dans le Paix (1987), Atatürks Way: A Cultural Publication of Otomarsan (editör, ortak kitap, 1982), Chypre: Mythes et Realies (Ankara 7984), Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II: Atatürkçülük, Atatürkçü Düşünce Sisteminin Temelleri (ortak kitap, 1986), Atatürk ve Milliyetçilik (1986), Un liberateur et un Modernisateur Genial, Publie Par le Centre de Recherche s Atatürk (1987), Atatürk Yolu (ortak kitap, 1987).

Çeviri: Umumi İktisada Giriş (Gaetan Piran’dan, 1945), Esaret Yolu (Hayek’ten, 1948). 

KAYNAKÇA: Afşin Oktay – Kemal Bağlum / Biyografiler Ansiklopedisi (1959), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (Sayı 11, c. IV, Mart 1988),  Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi (c. 8, 1986), Abdullah Satoğlu / Kayseri Ansiklopedisi (2002), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2007), Nihat Karakaya / “Prof .Dr. Turhan Feyzioğlu Demokrasi, Laiklik ve Cumhuriyete Adanmış Bir Ömür” (2008), TBMM Albümü 2. Cilt 1950-1980 (2010), TBMM Albümü 4. Cilt 1960-1983 (2010).