Hukukçu, siyaset adamı (D. 1874, Milas –
Ö. 2 Nisan 1948). Meşrutiyet Devrinde Nazırlıklarda ve Osmanlı Millet Meclisi
Reisliğinde bulunmuş, Büyük Millet Meclisine de İzmir Millet Vekili olarak
girmiştir. Salih Efendi’nin oğludur. Eski aile adı Kadızade idi. Orta tahsilini
İzmir’de bitirdikten sonra iki sene İstanbul Hukuk Mektebinde okudu, sonra
Paris Fakültesinde hukuk tahsilini tamamladı. Memleketinde çiftçilikle uğraşan
Halil Menteşe, 1908 ihtilalinden sonra açılan ilk Meclise Menteşe Mebusu seçildi.
Meşrutiyet dönemi boyunca Nazır olmadığı zamanlar Mebusluğu muhafaza etmiştir.
1908 sonlarında Meclisteki İttihad ve Terakki Fırkası’nın
Reisi seçildi. Hakkı Paşa Kabinesinde Dâhiliye Nazırlığında, Sait Paşa
Kabinesinin ilk teşekkülünde Şûrayı Devlet Reisliğinde bulundu. Balkan
Harbinden sonra toplanan Osmanlı Millet Meclisinde başkan seçildi. Birinci
Cihan Harbi içinde yine Sait Halim Paşa Kabinesinde Hariciye Nazırı oldu. Talât
Paşa Kabinesinde de Adliye Nazırlığı yaptı ve Meşrutiyet devrinin son Meclisinde
tekrar Reisliğe seçildi. Ondan sonra memleketinde çiftçilikle meşgul olan Halil
Menteşe Büyük Millet Meclisinin dördüncü döneminde İzmir Millet Vekilliğine
seçildi ve o zamandan itibaren 4., 5., 6. ve 7. Dönemler İzmir Milletvekilliği, yaparak milletvekilliğini uzun yıllar korudu.
İstanbul'un işgalinden sonra 10 Mart 1919
tarihinde tutuklandı ve 28 Mayıs 1919 tarihinde Malta'ya sürüldü. 30 Nisan 1921
tarihinde serbest bırakıldıktan sonra İtalya ve Almanya'da bir süre kaldı. Kurtuluş
Savaşı bittikten sonra yurda döndü; 1924 yılında Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası'nın kurulması çalışmalarına katıldı. 1926 yılında İzmir Suikastı
nedeniyle sorgulandı ama gözaltına alınmadı. 2 Nisan 1948 günü hayatını
kaybetti. Cenazesi Milas'ta defnedildi.
KAYNAK: İbrahim
Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Yurt Ansiklopedisi (7. cilt, 1982), İsmail Arar / Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil
Menteşe'nin Anıları (1986), Halil Menteşe (tbmm.gov.tr., 2 Aralık 2014),
Milaslı Ünlüler (milasbilgi.com, sitesi, Milaslı Ünlüler, 2 Aralık 2014).