Siyaset ve devlet adamı, iktisatçı.
10 Ocak 1949, İstanbul doğumlu. İngiltere London School of Economics and
Political Science’de lisans ve yüksek lisans eğitimini, Amerika Birleşik
Devletleri Princeton Üniversitesi’nde de doktorasını tamamladı. 1973-77 yılları
arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Princeton Üniversitesi’nde
ekonomi alanında ders verdikten sonra 1978’de Dünya Bankası’nın araştırma
bölümünde çalışmaya başladı. 1982 yılında Global Endüstri Bölümü Endüstri
Stratejileri ve Politikası Dairesi Başkanlığına atandı ve 1986’ya kadar bu
görevde kaldı. Daha sonra, Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ekonomi Uzmanları
başkanlığı görevini yürüttü. Görevinde hızla yükselerek Doğu Bloku’nun
yıkılmasından sonra Orta ve Doğu Avrupa masalarının başkanlığına getirildi. Bu
ülkelerin, pazar ekonomisine geçmesine büyük katkı sağlayan Derviş, aynı
zamanda Dünya Bankası ve Avrupa Birliği’nin “Bosna Hersek’in Yeniden İmarı”
programlarını da yönetti.
Kemal Derviş, 1994 yılı sonlarında işadamı
Cem Boyner önderliğindeki Yeni Demokrasi Hareketi’nin, Asaf Savaş Akat, Cengiz
Çandar, Can Paker, Etyen Mahçupyan, Kemal Anadol, Mehmet Altan ile birlikte kurucu
üyeleri arasında yer aldı. Ancak YDH’nin 1995 seçimlerinde hezimete uğraması
üzerine, kurucuların birçoğu ile birlikte bu partiden ayrılıp mesleğine döndü.
1996 yılında Orta Avrupa ve Kuzey
Afrika’dan Sorumlu Dünya Bankası başkan yardımcılığı görevine getirildi. Dünya
Bankası’nın Akdeniz ve Kuzey Afrika ülkelerinden sorumlu başkan yardımcılığı
yapan Derviş, Atilla Karaosmanoğlu’ndan sonra bu görevi üstlenen ikinci Türk oldu.
Daha sonra Dünya Bankası Orta Avrupa Dairesi başkanlığını yürüttü.
2001 yılında Başbakan Bülent Ecevit
tarafından Türkiye’ye davet edilen Derviş, 3 Mart 2001’de Ekonomiden Sorumlu
Devlet Bakanlığına getirildi. Derviş, seçim kararının alınmasından sonra
Ağustos 2002 başlarında istifa etti. Bir süre Yeni Türkiye Partisi (YTP) ile
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) arasında solda birlik çalışmalarını sürdüren
Derviş, bu birlikteliğe Demokratik Sol Parti (DSP)’yi de dâhil etmek istedi.
Ancak başarılı olamayınca CHP’ye katılma kararı aldı, 23 Ağustos 2002 günü
düzenlenen törenle CHP rozeti taktı. Derviş, 3 Kasım 2002’de yapılan seçimlerde
CHP listesinden İstanbul milletvekili seçilerek parlamentoya girdi.
Kemal Derviş, daha sonra Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan’ın önerisiyle, 15 Ağustos 2005 – 15
Ağustos 2009 arasında görev yapmak üzere, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
(UNDP) başkanlığına seçildiğinden, 9 Mayıs 2005’te milletvekilliğinden istifa
ederek yeni görevine başladı. Sabancı Üniversitesi Uluslararası Danışma Kurulu
üyesidir.
Kemal Derviş İçin Ne Dediler?
“Kemal Derviş'in Washington'dan Türkiye'ye
gelişinden bugüne yaşanan süreç, Oğuz Atay'ın ifadesiyle, "çocuk kalmış
bir toplum" olduğumuzu bir kez daha serdi gözler önüne. Beklentilerle
tesellilerin, ithamlarla temennilerin birbirine karıştığı bu süreçte, şizofren
bilinçaltımız kadar, paranoya ile beslenen zihniyet kalıplarımız da yeterince
sergileme fırsatı buldu kendisini. Kabul veya itiraf etmek gerekir ki, bütün bu
olgular en somut biçimde medyaya yansıdı ve medya tarafından yansıtıldı.
İletişimbilimcilerin savunageldiği gibi, medya bir toplumun aynasıysa şayet,
yaşanan süreçte, "ayna"ya yansıyan görüntünün sağlıklı olduğunu
söylemek mümkün değil ne yazık ki.
Medya kadar dikkat çekici olan bir başka
olgu da, kurumlaşıp kurumlaşmadığına dair tartışmaları beslemekten usanmayan
"siyaset kurumu"nun tavrıydı. Sadece kendi içinden değil, dışından
kaynaklanan ivmelerle de giderek köşeye sıkışan, sıkıştırılan bu kurum; mevcut
konumunu koruyabilmek için, neredeyse gelenekselleştirdiği "karanlıkta kanat
avlama" sendromunu kesintisiz bir biçimde sürdürmeyi tercih etti. Bu da,
gerek medyanın, gerekse siyasetin neden "en güvenilmez kurumlar"
arasında yer aldığını yeniden test etme imkânı verdi konunun meraklılarına.
Bu anlamda, Kemal Derviş'in isim olarak değil ama "kavram"
olarak bir turnusol kâğıdı işlevi gördüğü söylenebilir rahatlıkla. (…)
Fark edilmesi umulan bir başka şey de, Kemal Derviş'in geliş süreciyle
birlikte memleket mensuplarının zihin haritalarına yansıyan rehavet olgusudur.
Bu olgu, tek başına bir zihniyet analizi yapmaya imkân verdiği gibi, toplumsal
şizofreniyi beslemesi açısından ayrı bir değerlendirmeyi de hak etmektedir.
Siyaset, iletişim ve ruh bilimciler, bu imkânı bir laboratuvar çalışmasına tabi
tuttukları zaman, "çocuk kalmış bir toplum"un anlam ve anlamlandırma
haritaları, bütün sancılarıyla birlikte belirlenebilecektir…” (Sefa Kaplan)
ESERLERİ:
The European Transformation of Modern Turkey Daniel Gros (Çağdaş Türkiye’nin Avrupa
Dönüşümü. Micheal Emerson ve Sinan Ülgen’le birlikte, 2004), For a Better Globalism
(Daha iyi bir Küreselleşme, 2005), Ekonomi
ve Finans, Modern Türkiye 1981-2011 (2006), Kemal Derviş Anlatıyor: Krizden Çıkış ve Çağdaş Sosyal
Demokrasi (yay. haz.
Serhan Asker – Yusuf Işık, 2006).
KAYNAKÇA: Sefa Kaplan / Bir Kurtarıcı
Öyküsü (2001, s. 7-9), Neyyire Özkan / “İlk Derviş kitabı piyasada”
(Hürriyet Pazar, 10 Haziran 2001), Tanıl Bora / “Medyanın ‘Dervişizm’ merakı”
(Medyakronik, 2 Temmuz 2001), “Bunalana
kurtarıcı bulunur” (Radikal Kitap Eki, 23 Kasım 2001), Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap,
3.2.2005), Serhan Asker – Yusuf Işık / Kemal Derviş Anlatıyor: Krizden Çıkış ve Çağdaş Sosyal Demokrasi
(2006), Selim Somçağ / Türkiye’nin Ekonomik Krizi Oluşumu ve Çıkış Yolları
(2006), Erol Bilbilik / Amerikaperestler (2008),
