Makaryos

Kıbrıslı Rum lider, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı (1960-1974). Tam adı Mihail Hristodulu Muskos.Türkçede adı Makaryos  (D. 13 Ağustos 1913, Panagia / Kıbrıs - Ö. 3 Ağustos 1977, Lefkoşa / Kıbrıs).

Baf’ta bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Kökenleri hep kapalı kapılar ardında konuşuldu. Fısıltı gazetelerinde onun hayatta kimsesiz kaldığı için Kirkos Manastırı’na evlatlık verildiği söylendi. Kimi zaman Makarios’un çok güzel Türkçe konuştuğu, bunu İstanbul Heybeliada’daki Ruhban Okulu’nda okuduğu sıralarda asla öğrenemeyeceği o nedenle Türkçeyi çocukluğunda öğrenmiş olması gerektiği ileri sürüldü! Makarios, 13 yaşında Çiko Manastırı’na girerek ilköğrenimini burada Ortodoks papazlarının gözetiminde tamamladı. Daha sonra Lefkoşa’daki Ankripion Gimnazyumu’nda burslu olarak okudu. Buradaki eğitimini bitirdikten sonra da Atina İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu.

1946 yılında burslu olarak Boston İlahiyat Fakültesi’nde de bir süre öğrenim gördü. 1948 yılında Boston’da bulunduğu sırada Kitium Metropolitliği’ne seçildi. Kitium Metropolitliği görevine başlamak üzere Kıbrıs’a gelen Makarios, bu gelişten hemen sonra kendisini dinsel görevlerin yerine politikanın kucağına attı.

1949 yılında Atina’ya ziyaret ederek Yunanistan Kralı ve Başbakanı ile görüştü. Kıbrıs sorununu ilk kez bu görüşmelerde ortaya attı.1950 yılında yapılan plebisitten sonra, Rum Toplumu, Makarios’u Başpiskoposluğa seçti. 1952 yılında Birleşmiş Milletler toplantılarını izlemek üzere New York’a giden Makarios, yaptığı temaslar sonucunda Jersey ve Detroit şehirlerinde “Kıbrıs İçin Adalet” isimli bir örgüt kurmayı başardı. Televizyonda konuşmalar yaptı. Başkan Eisenhower ile görüştü. Bu çabaları sonunda da, Jersey ve Detroit şehirlerinin fahri hemşehrisi seçildi.

1953 yılında, İngilizlere karşı bayrak açtı ve Kıbrıs’a Self Determinasyon hakkı verilmesi için faaliyete geçti. Bu konuda bir seri temaslar yaptı. Atina ve New York’u ziyaret etti. Bu çalışmalardan son derece rahatsız olan İngiltere’nin Kıbrıs Valisi Mareşal Sir John Harding, Makarios’u Sychelles adalarına sürdü

Makarios sürgün dönüşü, ödülünü 1960’da kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin başına geçmekle aldı. 16 Ağustos 1960’tan  15 Temmuz 1974 tarihine kadar bu görevde kaldı

Ardından EOKA'nın silahlı eylemleri hızla tırmandı. Adaya dönmesine izin verildi. Şubat 1959'da Enosis isteğinden vazgeçerek uzlaşmaya yanaştı. Sonuçta 13 Aralık 1959'da bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığına seçildi. Yardımcılığına ise Türk toplumundan Fazıl Küçük getirildi.

Kısa bir süre sonra anayasanın değiştirilmesi yolundaki isteklerini gündeme getirdi. Aralık 1963'te başlayan Türklere yönelik saldırılar, iki toplum arasındaki çatışmalar ve Yunanistan ile Türkiye'nin sürekli müdahaleleri, yönetimini büyük güçlüklerle karşı karşıya getirdi. Önceleri yalnızca Rum çıkarlarını savunduysa da daha sonra amacının iki toplumu bütünleştirmek olduğunu ileri sürdü.

Aralık 1967'de Türk toplumunun merkezi yönetimin yetkisi dışında kalan işleri yürütmek için oluşturduğu Kıbrıs Türk Geçici Yönetimi'yle görüşmek zorunda kaldı. Toplumlar arası anlaşmazlıklar sürerken, Şubat 1968'de ikinci bir dönem için yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Anlaşmazlıklara son vermek için başlayan toplumlar arası görüşmeler iki toplumun ayrı yetkileri konusunda çıkmaza girdi. 1972 ve 1973'te Kıbrıs'taki piskoposlar tarafından istifaya çağrıldı. Ama 1973 yılında tek aday olarak girdiği seçimlerde üçüncü kez cumhurbaşkanlığına seçildi.

Temmuz 1974'te Kıbrıs Rum Milli Muhafız Birliği'ne bağlı birlikler, Enosis'i gerçekleştirmek amacıyla Yunanistan'daki cunta yönetiminin planladığı bir darbe düzenledi. Önce Malta'ya, ardından Londra'ya kaçtı. Darbeden birkaç gün sonra, Birleşmiş Milletler genel kurulunda yaptığı konuşmada, Kıbrıs'taki darbeyi Yunan cuntasının yaptığını, garantör ülkeler olan Türkiye ve İngiltere'nin adaya müdahale etmesi gerektiğini söyledi.

Kıbrıs Barış Harekatı:

20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevitve koalisyon hükümeti ortağı  Başbakan yardımcısı Profesör Necmettin Erbakan  liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askeri harekâttır. Harekâtın ilk ayağı Yunanistan hükûmetinin desteğiyle gerçekleştirilen 15 Temmuz 1974 darbesinin ardından düzenlendi. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekâtla Kuzey Lefkoşa da dahil olmak üzere adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı. 140 bin ila 200 bin] Rum adanın kuzeyinden güneye, 42 binila 65 bin Türk de adanın güneyinden kuzeyine göç etti. Türkiye, Kıbrıs'a düzenlediği askeri bir müdahale ile Türkleri katliamdan kurtardı ve adanın kuzeyinde ayrı bir Türk devletinin (KKTC) kurulmasını sağladı.

Kıbrıs Türk Barış Harekatı ile adadan kaçan Makarios, Yunanistan'daki askerî cuntanın düşmesinden sonra Aralık 1974'te İngilizler’in yardımı ile yeniden Kıbrıs'a döndü. Adanın bölünmemesine yönelik çabalarından bir sonuç alamadan 1977 yılında bir kalp krizi sonucu Lefkoşa’da öldü.

Kitapları:

Kypros hē hagia nēsos, Cyprus: Greek Expansionism Or Independence.

KAYNAK: Türk katili olarak bilinen Başpiskopos Makarios (aksam.com.tr, 22 Mayıs 2017), Makarios Kimdir? Kıbrıs'lı Rumların İlk Cumhurbaşkanı (nkfu.com, 02.04.2021), EOKA nedir, açılımı ne demek? EOKA terör örgütü lideri kimdir? (sabah.com.tr,  02.04.2021).