Bilgin, mutasavvıf (D. 1206,
Karaman – Ö. 1296, Bilecik). Osman Gazi’nin kayınpederi, Orhan Gazi’nin
dedesidir. Karaman’da başladığı öğrenimine Şam’da dönemin tanınmış âlimlerinden
tefsir, hadis ve İslam hukuku dersleri aldı. Şam’dan döndüğünde tasavvufa yöneldi,
Bilecik’te bir zaviye kurarak öğrenci yetiştirdi. Kaynaklarda belirtildiğine
göre Şeyh Edebali’nin dergâhını ziyaret edenler arasında Osman Gazi de vardı.
Âşıkpaşazâde'nin, Osman
Gazi'nin imamı İshak Fakih'in oğlu Yahşi Fakih ve Edebâli'nin oğlu Mahmud
Paşa'nın rivayetlerine dayanarak anlattığına göre Osman Gazi bir gece
Edebâli'nin zâviyesinde kalmış, rüyasında şeyhin koynundan doğan bir ayın
kendi koynuna girdiğini, aynı anda göbeğinden bir ağaç bittiğini ve bu ağacın
gölgesinin dünyaya yayıldığını, altından dağlar yükseldiğini ve her dağın altından
da suların çıktığını görmüş. Osman Gazi rüyasını Edebâli'ye anlatınca şeyh,
Allah’ın Osmanoğulları’na sultanlık verdiğini söyler ve kızı Mal Hatun’u da
Osman Bey’e nikâhlar. Bazı kaynaklarda bu isim Mal Hatun şeklinde geçerken
Oruç b. Âdil de Tevûrîh-i Âl-i Osmân'da
anlatılan rüyayı Osman Gazi'nin değil babası Ertuğrul Gazi'nin gördüğünü ve
şeyhin Osman Gazi ile evlenen kızının adının Râbia (Bâlâ) Hatun olduğunu
kaydeder.
Ahî teşkilatının
şeyhlerinden olan Edebali, aynı zamanda ilk Osmanlı kadısı ve müftüsüdür. Uzun
bir ömür sürdükten sonra Bilecik’te vefat etmiştir.
KAYNAK: Küçük Nişancı Mehmed
Paşa / Târih (s. 98,
1290), Lütfi Barkan / Kolonizatör Türk Dervişleri (s. 281–288,1942), Büyük
Larousse (C. 6, s. 3514, 1986), Ana Britannica (c. 7, s. 627, 1987), M. Ali Uz
/ Baha Veled’den Günümüze Konya Alimleri ve Velileri (1993), Kâmil Şahin / TDV
İslam Ansiklopedisi (c. 10, s. 393-394, 1994), İhsan Işık / Ünlü Fikir ve
Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, c. 3, 2013) - Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).
