Mevhibe İnönü

 7 Şubat 1992 sabahı bütün Türkiye bir kadın için ağladı. Cenazesine, devlet töreni olmadığı halde, cumhurbaşkanından temizlik işçisine kadar toplumun her kesiminden insan katıldı. Cami avlusunu dolduranlar, imamın, “Merhumeyi nasıl bilirdiniz” sorusuna kalplerinden gelen bir içtenlikle, çoğunun gözlerinde bir damla yaş, “İyi bilirdik!” diye tek ağızdan yanıt verdiler. Orada bulunanların rütbeleri, sınıfları, siyasi fikirleri kalmamıştı, hepsini aynı kadına duydukları saygı birleştirmişti...

1897’de Osmanlı İmparatorluğu’nda doğan küçük kızın beşiğine sanki o gün gökten melekler inmiş ve her biri çeşitli dileklerde bulunmuşlardı. Bir tanesi güzellik, zarafet, iyilik; diğeri sabır, cesaret ve zekâ, en sonuncusu ise olağanüstü bir hayat sunmuştu. Babasını küçük yaşta kaybeden Mevhibe, annesi ile büyükbabasının İstanbul’daki evinde, muhafazakâr bir ortamda büyümüştü. 1916’da, Süleymaniye semtinde, kendisini bir anahtar deliğinden görerek beğenen Miralay (Albay) İsmet Bey’le evlendi ve eşinin Milli Mücadele’ye katılmasıyla hayatı birdenbire değişti. Birçok vatansever gibi ailesiyle birlikte Anadolu’ya geçti. Sakarya Savaşı sırasında ilk çocuğu İzzet’i Malatya’da kaybettiğini aylarca cephedeki eşinden sakladı. Kurtuluş Savaşı’nı Malatya, Konya ve İzmir’de yaşayan Mevhibe Hanım, 24 Temmuz 1923’te Lozan’da imzalanan Barış Antlaşması imza töreninde yeni kurulacak Türkiye devletinin ilk örnek kadını olarak yer aldığında, 26 yaşındaydı.

Mevhibe Hanım, savaşla geçen dokuz yılın ardından, Cumhuriyet’in ilk başbakan eşi olarak 1925 yılında Ankara’ya geldi ve Çankaya’da Pembe Köşk diye adlandırılan eve yerleşti. İzmir’de doğan oğlu Ömer’den sonra, 1926’da Erdal ve 1930’da Özden burada dünyaya geldiler. 1938’e kadar başbakan ve 1938-1950 arası cumhurbaşkanı eşi olarak toplum önünde sürekli ‘en önemli kadın’ görevini üstlenen Mevhibe İnönü, gösterişten uzak sade kişiliği, zarafeti ve iyi kalbiyle Türk halkının gönlüne yerleşti. Türkiye Yardım Sevenler Derneği ve Türk Kadınlar Birliği gibi sosyal amaçlı kuruluşlarda kurucu olarak çalışan Mevhibe Hanım, gelenek, görenek ve inancına bağlılığını sürdüren çağdaş bir Cumhuriyet hanımefendisi olarak tanındı. Başkentin sürücü ehliyetine sahip ilk kadınlarından oldu, iyi bir biniciydi, kar kayağı yaptı, uçak bile kullandı! Kaç-göç alışkanlığıyla yetişen dönemin kadınları için, toplumda eşi ile el ele yer alan bir rol model, önder oldu. Hayatı boyunca siyaset ve devlet işlerine karışmaktan özenle kaçınan Mevhibe Hanım, kendisine büyük bir aşkla bağlı olan İsmet İnönü ile 57 yıllık mutlu bir evlilik yaşadı, sevgi dolu bir anne ve sevimli bir büyükanne olarak 1992 yılında vefat ettiğinde arkasında unutulmayacak bir isim, pek çok anı, belge, mektup ve titizlikle sakladığı özel eşyalarını bıraktı. Bunların arasında yıllarca Türk kadınının şıklığını yansıtmış giysileri önemli bir yer tutuyordu.

KAYNAK: Cumhuriyetin 91’inci yılında 91 sembol kadın  (hürriyet.com.tr, 29.10.2014).

Mevhibe… Bugünlerde çok izlenen TV dizilerinden Vatanım Sensin’deki İsmet İnönü  sahneleriyle yeniden gündeme gelen bir isim… 

Dizide İsmet İnönü canlandırılırken yer yer ailesiyle ilgili bilgilerin verildiği sahneler de oluyor. Mustafa Kemal’in çağrısıyla cepheye giderken evden nasıl ayrıldığını anlatması, hasta oğlu İzzet’ten bahsetmesi, köstekli saatinin içindeki Mevhibe’nin fotoğrafına bakması vb. sahneler özellikle gençlerin Mevhibe’yi merak etmesine neden oldu. Pek çok kişi internette “Mevhibe kimdir?” araması yaptı.

“Mevhibe kimdir?” diye merak edenler için torunu Gülsün Bilgehan’ın kaleme aldığı “Mevhibe Çankaya’nın Hanımefendisi” kitabı en geniş ve detaylı kaynak olma özelliğini taşıyor. Muhafazakâr bir Osmanlı ailesinde dünyaya gelişinden genç kızlık yılarına, evliliğinden Kurtuluş Savaşı’nı, Lozan’ı, Cumhuriyet devrimlerini yaşadığı yıllara, Pembe Köşk’te ve Çankaya’da yaşadıklarına kadar bütün hayat hikâyesi birinci elden, aile albümünden özel fotoğraflarla anlatılıyor. Anlatılan sadece Mevhibe İnönü’nün hayat hikâyesi değil, aynı zamanda savaşlardan geçen, baştanbaşa değişen bir ülkede kadınların hikâyesi, 60 yıllık bir aşkın hikâyesi ve çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin doğuşunun hikâyesi…

13 Nisan 1916’da evlenmişler, düğünden 21 gün sonra kocasını cepheye uğurlamış ve günlerini cepheden mektup bekleyerek geçirmeye başlamıştı Mevhibe Hanım.  Ama bu zorluklar sevgilerini hiç azaltmadı. İsmet Bey yazdığı bir mektupta “Aklımda, hayalimde yalnız sen varsın Mevhibe. Benim bütün âlemi mevcudiyetimi sen dolduruyorsun, benim meleğim. Uçsana. Cenab-ı Hak benim için seni yarattı ve daima başımın ucunda bulunasın diye yarattı. Ne için uçup İsmet’in başı üstüne konmuyorsun?” diyordu. Mevhibe Hanım da “Bu mektubun yerine, ah ne olur, ben gitmiş olsaydım. Emin ol, götürmüş olsaydınız, katiyyen, zerre kadar, kalbime korku, tereddüt gelmiyor. Bilakis, koşa koşa uçarak gitmek, size kavuşmak istiyorum” diye yazıyordu.

Savaş yılları bittiğinde Mevhibe İnönü, zaferin tescili sayılan Lozan Antlaşması için İsmet İnönü’yle birlikte Lozan’daydı. Sonrasında da yeni bir Cumhuriyet’in doğuşuna adım adım tanıklık etti, tanıklık etmekle kalmayıp verdiği destekle bizzat içinde yer aldı. Muhafazakâr bir Osmanlı ailesinden gelmesine karşın önce kendi yaşamında devrim yaparak,  Cumhuriyet devrimlerinin benimsenmesinde, kadınların sosyal hayata katılmasında tüm Cumhuriyet kadınlarına örnek oldu. Ata biniyor, çeşitli sosyal etkinliklere katılıyor, organizasyonlar yapıyordu. Ankara'da ehliyet alıp araba kullanan ilk kadınlardan biriydi.

Büyük mücadeleler içinde kadınların her zaman önemli yerleri vardır ama isimleri pek bilinmez, öne çıkmaz. Mevhibe İnönü de o kadınlardan biri. Hayat hikâyesi Osmanlı'nın son yıllarından Cumhuriyet'in doğuşuna, devrimlerden çok partili döneme ve yakın tarihimize kadar pek çok gerçeği bire bir yaşanmış olaylarla anlatıyor. Ortaya soluk soluğa okunan roman tadında bir Cumhuriyet tarihi klasiği çıkıyor. Bu kitap aynı zamanda bugün İsmet İnönü’ye saldıranlara, söylediklerini çarpıtarak karalamaya çalışanlara da bizzat birinci elden yanıt vermiş oluyor.

Bu kitap okunmalı. Cumhuriyet'in nasıl, hangi koşullarda doğduğunu anlamak için, Cumhuriyet'te kadının yerinin nereden nereye geldiğini anlamak için, İnönü ailesini ve Mevhibe İnönü'yü bizzat evinin içinden, yaşadıklarıyla tanımak için okunmalı.

 “Mevhibe Çankaya’nın Hanımefendisi” kitabını indirimli ve avantajlı kargo seçeneğiyle almak için tıklayın.

KAYNAK: Mevhibe (bilgiyayinevi.com.tr, 18.01.2018).