Eğitimci,
Yazar, Kamu Yöneticisi, Siyasetçi, Belediye Başkanı, Çanakkale’nin İlk Kadın
Milletvekili - XIV. ve XV. Dönem Çanakkale Milletvekili (D. 1918, Lapseki /
Çanakkale - Ö. 20 Temmuz 2013). 1969 yılında
yapılan seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçilen Zekiye Gülsen, Türkiye
Büyük Millet Meclisi’ne verdiği hayat hikâyesini şöyle belirtmekteydi:
“1918
yılında Lâpseki’de doğdum. İlk tahsilimi Lâpseki’de yaptım. Orta tahsilimi
Çanakkale’de yaptım. Edirne Öğretmen Okulu’nun 1938 yılında mezun oldum. Daha
sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdim. Bir süre sonra da Münih Üniversitesi
pedagoji bölümünde Özel Eğitim İhtisası yaptım. Çeşitli kademelerde öğretmenlik
ve okul müdürlüğü yaptım. Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Psikolojisi’nde uzman
olarak çalıştım. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Birimi Şube Müdürü iken 12 Ekim
1969 tarihinde yapılan genel seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçildim.”
Zekiye
Gülsen, Meclise verdiği bu özgeçmişi ile aslında Çanakkale açısından bir ilki
gerçekleştirmişti. Çünkü o tarihe kadar Çanakkale’de TBMM’ne bir kadın
milletvekili seçilmemişti. O bir ilkti. 1973 seçimlerinde de tekrar
Çanakkale’den milletvekili seçilerek Meclis’teki çalışmalarını sürdürdü.
Gülsen’in bu görevi 1977 yılına kadar devam etti. Cumhuriyet tarihinde bugüne
kadar başka bir kadın Çanakkale’den milletvekili seçilemedi.
Türkiye
Büyük Millet Meclisi’ne kadın milletvekili olarak seçilmek 27 Mayıs 1960
İhtilali’nden sonra Öğretmen Zekiye Gülsen’e nasip oldu. İhtilal sonrasında
Zekiye Hanım’ın havacı subay olan eşi silahlı kuvvetlerden emekli edildi.
Zekiye Hanım’ın politik macerası da bundan sonra başladı.
Zekiye
Hanım yetim bir çocuktu. Annesi genç bir yaşta ölmüş, babası savaşlara katılmış
ve yaralanmış. Çocuklarına baksın diye babası tekrar evlenmişti. Zekiye Hanım,
bir erkek çocuk gibi yetişmişti. Hayali “doktor” olmaktı. Ancak babasının
sözünü tutmak için “öğretmen” olmayı tercih etti. Öğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra köylerde
öğretmen olarak göreve başladı. Çanakkale’de eşi ile tanıştı ve evlendi. Eşinin
görevi nedeniyle Ankara’ya gitmek zorunda kaldı.
Çanakkale’de
görev yaptığı sırada Tevfik İleri ile tanıştı. Tevfik İleri çalışkan ve güzel
nutuk söyleyen bir kimseydi. 1950 seçimlerinde milletvekili seçildi. Bir süre
sonra da Milli Eğitim Bakanı oldu. Bu sırada Zekiye Gülsen özel bir anaokulu
açmıştı. Burada çocuklara pedagojik kurallar çerçevesinde özel eğitim
veriliyordu. Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri bu eğitimin
yaygınlaştırılmasından yanaydı. O amaçla da Zekiye Gülsen’i Almanya’ya ihtisas
yapması için ikna etti. Tam bu sırada Alman Cumhurbaşkanı ile Başbakan Adnan
Menderes örnek eğitim kurumu olarak Zekiye Gülsen’in Ankara’daki okulunu
ziyaret ettiler. Adnan Menderes, bu ziyaret sırasında “Çocuklar geleceğimiz,
ümidimiz. Öğretmenler medar-ı iftiharımız” diyerek Zekiye Hanım’ın özel okulu
hem çok beğendiğini hem de Zekiye Hanım’ın bu girişiminden memnun olduğunu dile
getirdi.
Zekiye
Hanım, daha sonra Almanya’da Goethe Enstitüsü’ne gitti. Ancak orada bulunduğu
sırada 27 Mayıs İhtilali gerçekleşti. Zekiye Hanım apar topar Türkiye’ye döndü.
Bu acele dönüşünde hiç şüphesiz kızının mektubu etkili oldu. Zekiye Gülsen
“Yamalı Bohçam” adıyla kaleme aldığı anılarında bu konuda şunları yazmaktadır:
“Sevgili
Anneciğim,
Sana
acele ve kısa yazıyorum. Türkiye’de ihtilal oldu. Babam çok üzgün, hiç
konuşmuyor. Senin için zor olacak; ama bir gün için de olsa mutlaka gelmelisin”
27
Mayıs İhtilali sonrasındaki yaşananlar Zekiye Gülsen’i politikaya sürükledi.
Askeri idaresinin gölgesinde 1961 seçimleri yapıldı. Zekiye Gülsen, 1969
seçimlerinde Adalet Partisi’nden milletvekili adayı oldu ve XIV. Dönem
Çanakkale Milletvekili seçilerek Meclise
girdi.
Partisi
ikinci kez iktidara geldi ancak 12 Mart 1971 Muhtırası ile Başbakan Süleyman
Demirel istifa etmek zorunda kaldı. Tarafsız Başbakanların idaresinde yaklaşık
iki yıl idare edilen Türkiye’de 1973 yılında tekrar seçim dönemine girildi.
1973
yılında yapılan seçimlerde de milletvekili adayı olan Zekiye Gülsen, ikinci kez
Çanakkale’den kadın milletvekili olarak, XV. Dönem Çanakkale Milletvekili
seçildi ve TBMM’de görev aldı. Politik yaşamı 1977 yılında sona erdi.
Ömrünün
kalan kesimini eğitime ve deneyimlerini paylaşmaya adadı. Bu arada eşini
yitirdi.
Milletine
bir şeyler yapabilmek için sürekli koşuşturan, bu uğurda zaman zaman ailesini
de ihmal ettiğini belirten Zekiye Gülsen yaşam mücadelesini “Yamalı Bohçam” adlı kitapta kaleme aldı.
Kitap 2002 yılında Kültür Bakanlığı yayınları arasında çıktı.
Vefatı:
Zekiye
Gülşen, 20 Temmuz 2013 günü, 95 yaşında iken Çanakkale’nin Lapseki ilçesinde hayatını
kaybetti. Türkiye’de ilk anaokullarını açan kişi olarak da bilinen Çanakkale
Eski Milletvekili Zekiye Gülşen, yaşamını sürdürdüğü Çanakkale’nin Lapseki
ilçesinde tedavi görüyordu. Zekiye Gülşen’in Lapseki ilçesinde ikindi namazına
müteakip Gazi Süleyman Paşa Camisi'nde kılınan cenaze namazının ardından ilçe
mezarlığında toprağa verildi.
Zekiye
Gülsen, evli ve 4 çocuk annesiydi.
KAYNAKÇA:
TBMM Albümü 2. Cilt 1950-1980 (2010), Çanakkale Eski Milletvekili Zekiye Gülşen
Vefat Etti (canakkaletravel.com, 20 Temmuz 2013), Dr. Mithat Atabay / Çanakkale’nin
Tek Kadın Milletvekili: Zekiye Gülsen (canakkaletravel.com, 2 Aralık 2015), Kadının
Adı Var Kendi Yok! (canakkaleaynalipazar.com, 07.12.2015), Zekiye Gülsen
kitapları (kygm.ktb.gov.tr, truvakitap.com, 29.07.2019).
ÇANAKKALE’NİN
TEK KADIN MİLLETVEKİLİ: ZEKİYE GÜLSEN
Dr. Mithat
ATABAY
1969
yılında yapılan seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçilen Zekiye Gülsen,
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verdiği hayat hikâyesini şöyle belirtmekteydi:
“1918
yılında Lâpseki’de doğdum. İlk tahsilimi Lâpseki’de yaptım. Orta tahsilimi
Çanakkale’de yaptım. Edirne Öğretmen Okulu’nun 1938 yılında mezun oldum. Daha
sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdim. Bir süre sonra da Münih Üniversitesi
pedagoji bölümünde Özel Eğitim İhtisası yaptım. Çeşitli kademelerde öğretmenlik
ve okul müdürlüğü yaptım. Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Psikolojisi’nde uzman
olarak çalıştım. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Birimi Şube Müdürü iken 12 Ekim
1969 tarihinde yapılan genel seçimlerde Çanakkale’den milletvekili seçildim.”
Zekiye
Gülsen, Meclise verdiği bu özgeçmişi ile aslında Çanakkale açısından bir ilki
gerçekleştirmişti. Çünkü o tarihe kadar Çanakkale’de TBMM’ne bir kadın
milletvekili seçilmemişti. O bir ilkti. 1973 seçimlerinde de tekrar
Çanakkale’den milletvekili seçilerek Meclis’teki çalışmalarını sürdürdü.
Gülsen’in bu görevi 1977 yılına kadar devam etti. Cumhuriyet tarihinde bugüne
kadar başka bir kadın Çanakkale’den milletvekili seçilemedi.
5
Aralık 1934 tarihinde kadınlara seçme seçilme hakkı verilmesinden kısa bir süre
sonra 1935 yılı seçimlerine başlandı. 8 Şubat 1935 Cuma günü başlayan
seçimlerde halk önce ikinci seçmenleri belirledi ve bunlar da sonra
milletvekillerini seçtiler.
Kadınların
da oy verdiği seçimde yine Çanakkale’den; Mehmet Şükrü Yaşin, Ziya Gevher
Etili, Ahmet Cevat Emre, Hilmi Ergeneli ve Doktor Mustafa Bengisu milletvekili
oldular. Ve kadınların katıldığı ilk seçimlerde Çanakkale’den hiç kadın aday
yoktu. Bu durum 1950 seçimlerine kadar devam etti.
14
Mayıs 1950 seçimlerinde ilk kez Çanakkale’den kadınlar da milletvekili adayı
oldular. Bu seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi’nden milletvekili aday adayı
olarak Amerika’da bulunan Nezahat Şavran başvuruda bulundu. Ancak Şavran
milletvekili adayı olarak belirlenmedi.
15
Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti de Çanakkale’den kadın aday göstermedi.
Bu seçimlerde tek kadın milletvekili adayı Şükrüye Yener’di. Şükrüye Yener ise
ancak bağımsız aday olarak seçimlere katılabildi. Uzun yıllar ebe olarak
çalışmış olan Şükrüye Yener seçimlerde başarı gösteremedi.
Türkiye
Büyük Millet Meclisi’ne kadın milletvekili olarak seçilmek 27 Mayıs 1960
İhtilali’nden sonra Öğretmen Zekiye Gülsen’e nasip oldu. İhtilal sonrasında
Zekiye Hanım’ın havacı subay olan eşi silahlı kuvvetlerden emekli edildi.
Zekiye Hanım’ın politik macerası da bundan sonra başladı. Zekiye Hanım yetim
bir çocuktu. Annesi genç bir yaşta ölmüş, babası savaşlara katılmış ve
yaralanmış. Çocuklarına baksın diye babası tekrar evlenmişti. Zekiye Hanım, bir
erkek çocuk gibi yetişmişti. Hayali “doktor” olmaktı. Ancak babasının sözünü
tutmak için “öğretmen” olmayı tercih etti.
Öğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra köylerde öğretmen olarak göreve
başladı. Çanakkale’de eşi ile tanıştı ve evlendi. Eşinin görevi nedeniyle Ankara’ya
gitmek zorunda kaldı.
Çanakkale’de
görev yaptığı sırada Tevfik İleri ile tanıştı. Tevfik İleri çalışkan ve güzel
nutuk söyleyen bir kimseydi. 1950 seçimlerinde milletvekili seçildi. Bir süre
sonra da Milli Eğitim Bakanı oldu. Bu sırada Zekiye Gülsen özel bir anaokulu
açmıştı. Burada çocuklara pedagojik kurallar çerçevesinde özel eğitim
veriliyordu. Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri bu eğitimin
yaygınlaştırılmasından yanaydı. O amaçla da Zekiye Gülsen’i Almanya’ya ihtisas
yapması için ikna etti. Tam bu sırada Alman Cumhurbaşkanı ile Başbakan Adnan
Menderes örnek eğitim kurumu olarak Zekiye Gülsen’in Ankara’daki okulunu
ziyaret ettiler. Adnan Menderes, bu ziyaret sırasında “Çocuklar geleceğimiz,
ümidimiz. Öğretmenler medar-ı iftiharımız” diyerek Zekiye Hanım’ın özel okulu
hem çok beğendiğini hem de Zekiye Hanım’ın bu girişiminden memnun olduğunu dile
getirdi.
Zekiye
Hanım, daha sonra Almanya’da Goethe Enstitüsü’ne gitti. Ancak orada bulunduğu
sırada 27 Mayıs İhtilali gerçekleşti. Zekiye Hanım apar topar Türkiye’ye döndü.
Bu acele dönüşünde hiç şüphesiz kızının mektubu etkili oldu. Zekiye Gülsen
“Yamalı Bohçam” adıyla kaleme aldığı anılarında bu konuda şunları yazmaktadır:
“Sevgili
Anneciğim,
Sana
acele ve kısa yazıyorum. Türkiye’de ihtilal oldu. Babam çok üzgün, hiç
konuşmuyor. Senin için zor olacak; ama bir gün için de olsa mutlaka gelmelisin”
27
Mayıs İhtilali sonrasındaki yaşananlar Zekiye Gülsen’i politikaya sürükledi.
Askeri idaresinin gölgesinde 1961 seçimleri yapıldı. Zekiye Gülsen, 1969
seçimlerinde Adalet Partisi’nden milletvekili adayı oldu ve Meclise girdi.
Partisi ikinci kez iktidara geldi ancak 12 Mart 1971 Muhtırası ile Başbakan
Süleyman Demirel istifa etmek zorunda kaldı. Tarafsız Başbakanların idaresinde
yaklaşık iki yıl idare edilen Türkiye’de 1973 yılında tekrar seçim dönemine
girildi. 1973 yılında yapılan seçimlerde de milletvekili adayı olan Zekiye
Gülsen, ikinci kez Çanakkale’den kadın milletvekili olarak TBMM’de görev aldı.
Politik yaşamı 1977 yılında sona erdi. Ömrünün kalan kesimini eğitime ve
deneyimlerini paylaşmaya adadı. Bu arada eşini yitirdi.
Milletine
bir şeyler yapabilmek için sürekli koşuşturan, bu uğurda zaman zaman ailesini
de ihmal ettiğini belirten Zekiye Gülsen yaşam mücadelesini “Yamalı Bohçam”
adlı kitapta kaleme aldı.
Çanakkale’nin
bugüne kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki tek kadın milletvekili Zekiye
Gülsen 20 Temmuz 2013 tarihinde yaşama veda etti.
Atatürk
tarafından, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının verilmesinin yıl
dönümünde Çanakkale’den bugüne kadar seçilen tek kadın milletvekili olan Zeki
Gülsen’i rahmet ve şükranla anıyorum.
KAYNAK:
Dr. Mithat Atabay / Çanakkale’nin Tek Kadın Milletvekili: Zekiye Gülsen (canakkaletravel.com,
2 Aralık 2015).