Eğitimci, yönetici, bürokrat, siyaset adamı, milletvekili
(D. 1869, Araç / Kastamonu – Ö. 1916, İstanbul). Darüleytamların (Öksüzleryurdu,
günümüzde Yetiştirme Yurdu) kurulmasındaki gayreti ve İstanbul Meclisinde iken takrir (önerge) vermekteki faaliyeti ile tanınmış
hocalarımızdandır. Kastamonu'nun Araç İlçesi köylerinden birinde doğdu. Medreselerde
okuduktan sonra Kastamonu Öğretmen Okulundan mezun oldu. Selanik Rüştiyesi ile
Öğretmen Okulunda ve Sanayi Okulunda öğretmen ve müdür olarak bulunduğu
sıralarda gizli örgüt İttihad ve Terakki Cemiyetinde çalıştı. 1908 askeri darbesinden sonra İstanbul Öğretmen Okuluna Müdür
oldu ve sonra Kastamonu Millet Vekilliğine seçildi. Mecliste iken pek çok
takrir (önerge) verdiği için arkadaşları kendisine Ebüt-Takarir (Önergecilerin
babası, Önergecibaşı) lâkabını takmışlardı. Şahsiyeti ve faaliyetleri ile
İttihad ve Terakki Partisinde oldukça saygınlık kazandı.
Trablus, Balkan ve Birinci Cihan savaşlarının ortaya
bıraktığı yetimleri korumak üzere açılan Darüleytamların (Öksüzleryurdu,
günümüzde Yetiştirme Yurdu) kuruluşunda hizmeti vardır. Bu müesseselerin ilk
Umumî Müdürü o idi. Bu vazifede iken ölerek Bebek Darüleytamı bahçesine
gömülmüştü. İstanbul’un işgalinden sonra bu müessese yabancı kuvvetler
tarafından işgal edildiği için kemikleri oradan çıkartılarak Bebek Mezarlığına
nakledilmiştir. İsmail Mahir Efendi, adaşı ve hemşehrisi Ahmed Mahir Efendi
kadar âlim değildi, fakat parti işlerinde ondan daha mahirdi.
KAYNAK: İbrahim Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946).
