Gazeteci-yazar
(D. 1845, İstanbul - Ö. 1910, İstanbul). Enderunda yetişti. Gazete çıkarmak
için yaptığı ikinci başvurunun kabul edilmesiyle üç yüz lira devlet yardımı
alarak Basiret gazetesini (1869–78) yayımlamaya başladı. Döneminin ünlü
yazarlarının yer aldığı Basiret,
Türkiye’nin ilk gazetelerindendir. 1870 Fransa-Prusya savaşında Prusya yanlısı
bir politika izlediği için savaştan sonra 1871’de Bismark’ın davetiyle Berlin’e
gitti. Burada bir miktar para ve matbaa makinesi hediye edildi. Döndüğünde bu
yeni imkânlarla gazetesini yeniledi.
1874’te
Kahkaha adlı bir mizah dergisi çıkardı. Ancak bir yazısında güvenlik
kuvvetlerine hakaret ettiği gerekçesiyle üç ay hapis yattı. Çırağan baskını
olayını düzenleyen Ali Suavi’nin bu olayla ilgili bir yazısının Basiret gazetesinde yayımlanmış olması
nedeniyle gazete kapatıldı ve Ali Efendi tutuklanarak Kudüs’e sürüldü.
1878–1908 yılları arasında Suriye’nin çeşitli ilçelerinde kaymakamlık yaptı.
II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a dönerek gazetesini yeniden
çıkardı; ancak değişen şartlar nedeniyle eski başarısına ulaşamadı. Gazeteyi
kapatıp bir süre Berlin’de yaşadıktan sonra İstanbul’da öldü.
ESERLERİ:
Yıldız’ın
Hatası (Devlet-i Aliyye ve Rusya
Muharebesi, 1908), İstanbul’da Yarım Asırlık Vakayi-i Mühimme (1909,
yeni bas. İstanbul’da Elli Yıllık Önemli Olaylar adıyla,1976), İstanbul
Mektupları (haz. Nuri Sağlam, 2002).
KAYNAKÇA:
İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Ziyad Ebüzziya / TDV İslâm
Ansiklopedisi (c. 2, 1989), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen.
6. bas. 1999), Erol Pazarcı / İstanbul Mektupları (Varlık dergisi, Ekim 2002),
İstanbul’da Yarım Asırlık Vekayi-i Mühimme - İstanbul Mektupları / Basîretçi Ali Efendi (Cumhuriyet Kitap,
14.12.2001).
