Yazar, siyaset adamı (D. 18 Mart 1892, İstanbul - Ö. 21 Eylül
1959, İstanbul). Galatasaray Lisesi (1911), Darülfünûn (İstanbul Üniversitesi)
Edebiyat Fakültesi (1914) mezunu. Galatasaray Lisesi, Askeri Baytar Mekteb-i
Alisi, Darülmuallimin-i Âli (Erkek Öğretmen Oku)’de edebiyat ve Fransızca
öğretmenliği yaptı. 1911-20 yılları arasında sürdürdüğü öğretmenlik görevi
sırasında dergi ve gazetelerde röportajlar ile gezi izlenimleri yayımladı.
1918’de Yeni Gün gazetesinin muhabiri olarak Kafkasya’ya, Tasviri
Efkar’ın muhabiri olarak Sivas’a gitti. 1920 yılının sonbaharında TBMM
Hükümetinin daveti üzerine İnebolu yolu ile Ankara’ya gitti ve fiili olarak
Millî Mücadele’ye katıldı.
1922 yılında Buhara Elçiliğinde başkâtip, Lozan Konferansı görüşmelerinde
basın danışmanı olarak görevlendirildi. Afyon’dan milletvekili oldu (1923).
Milletvekilliği üçüncü ve dördüncü dönem TBMM’de de devam etti. Daha sonra
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği (1933) ve Tiran, Atina, Budapeşte, Roma,
Londra, Atina Büyükelçiliği görevlerinde bulundu. 1952 yılında devlet
memuriyetinden emekliye ayrıldı. Rumelihisarı Mezarlığında toprağa verildi.
Yazarlık hayatı 1914’te başlayan Ruşen Eşref Ünaydın, birçok
gazete ve dergilerde, Millî, edebi ve siyasi yazılar yayımladı. 1918 yılında Yeni
Mecmuada yayımlanan “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’e Mülâkat” başlıklı
röportaj, Atatürk’ü Türk basınında tanıtan ilk yazı oldu. Anıları,
edebiyatçılarla yaptığı konuşmalar ve mensur şiirleriyle tanınmıştır. Döneminde
yaşayan yazarlarla yaptığı konuşmalardan oluşan Diyorlar ki (1918) adlı
eseri türünün ilk ve başarılı örneği kabul edildi. Yazıları 1914 yılında
itibaren Servet-i Fünûn, Donanma, Tedrisat, Türk Yurdu, Dergâh, Vakit, Yeni
Mecmua dergi ve gazetelerinde yayımlandı.
ESERLERİ:
DENEME-İNCELEME: Diyorlar ki (Sanatçılarla konuşmalar,
1918, yeni bas., 1972), Geçmiş Günler (fıkra, söyleşi, 1919), Tevfik
Fikret (hayatı üzerine anılar, 1919), Ayrılıklar (İstanbul anıları,
1923), Damla Damla (mensur şiirler, 1929), Anafartalar Kahramanı
Mustafa Kemal’le Mülâkât (1930), Boğaziçi Yakından (tasvirler, 1938),
Atatürk’ü Özleyiş (cephe anıları, 1957), Atatürk’ün Hastalığı (röportaj,
1959), İstiklal Yolunda (1960), Çanakkale’de Savaşanlar Dedi ki (1961).
ÇEVİRİ: Bucolica’lar (Vergilius’tan, 1929).
Eserlerinin yeni basımları Kültür Bakanlığınca yapıldı (2001).
Ayrıca, Bütün Eserleri Dizisi 2002 yılından itibaren Türk Dil Kurumu
Yayınlarından çıkarılmaya başlandı:
NECAT BİRİNCİ - NURİ SAĞLAM TARAFINDAN YAYINA HAZIRLANIP
YAYIMLANANLAR: Diyorlar ki (2001), Anafartalar Kumandanı Mustafa
Kemal İle Mülâkat-I (2001), Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal İle
Mülâkat-II (2001), Atatürk’ün Hastalığı-Prof. Dr. Nihad Re-şad Belger’le
Mülâkat (2001), Çanakkale’de Savaşanlar Dediler ki (2001), Geçmiş
Günler (2001), Ayrılıklar (2001), Boğaziçi Yakından (2001),
Boğaziçi Uzaktan (2001), Tevfik Fikret-Hayatına Dair Hatıralar (2001),
Reşat Nuri İçin Elâ Güntekin’e Hatıralar (2001), İki Saltanat Arasında (2001),
Galatasaray ve Futbol-Hatıralar (2001), Atatürk’ü Özleyiş-Hatıralar (2001),
Atatürk Devri Hatıraları (2001), Türk Dili Tetkik Cemiyeti Kurulduğundan
İlk Kurultaya Kadar -Hatıralar (2001), Atatürk-Tarih ve Dil
Kurumları-Hatıralar (2001), Atatürk ve Millî Tesanüt (2001),
İstiklâl Yolunda (2001), Acıklı Günler (2001), Hikâyeler (2001),
Damla Damla (2001), Çocuk Şiirleri (2001), Çocuk Hikâyeleri (Andersen)’in
Masalları (Fransızcadan çev. Ruşen Eşref, 2001), Beyaz Geceler (Türkçeye
çev. Ruşen Eşref, 2001), Diğer Hikâyeler (2001), Âdem Oğlu-Bir
Peygamberin Tarihi (Tercüme eden: Ruşen Eşref (2001), Düello (Türkçeye
çev. Ruşen Eşref, 2001), Napoleon (2001), Çoban Şiirleri-Bükolikler (2001),
Fransa’da Ârî Dillere Tekaddüm Etmiş Olan Lehçenin Turanî Menşei (2001),
Yazılar-I (2001), Yazılar-II (2001).
KAYNAKÇA: TDE Ansiklopedisi (c. 8, 1976-98), Feyzi Halıcı / Parlamenter Şairler (1990), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-1991 (1994), İsmail Parlatır / Türk Ansiklopedisi-”Ruşen Eşref Ünaydın” (c. 26, fas. 266, s. 20), İrfan Ünver Nasrattınoğlu - Mehmet Sarlık / 75 Yılda Yöneticilerimiz (1998), Mehmet Behçet Yazar / Edebiyatçılar Alemi - Edebiyatımızın Unutulan Simaları (yay. haz. Mustafa Everdi, 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Doğan Hızlan / Atatürk Zaferini İlk Ona Anlattı (Hürriyet gazetesi, 27.7.2002), Mehmet Atilla Maraş / Şair Milletvekilleri 1 - 22. Dönem 1920-2005 (2005).