Zeki Ömer Defne

Şair (D. 1903, Çankırı - Ö. 2 Aralık 1992, İstanbul). Asıl adı Zekâi. Asri Baba mahlasını da kullandı. Babası Hafız Ömer, Hulusi mahlasıyla şiirler söyleyen bir şairdi. Çocukluk yıllarını annesi ve ninesi ile birlikte geçirdi. Öğrenimini Çankırı Ertuğrul Mektebinde tamamladı. Ardından üç yıllık rüştiye ve iki yıllık idadî kısmını Çankırı’da bitirdikten sonra Ankara Muallim Mektebini (1921) bitirdi. Ankara’nın Çar­dak ve Korgun köylerinde öğretmenlik yaptı. 1923’te evlendi. 1925’te lisede Türkçe ve edebiyat öğretmeni olarak Kastamonu Lisesine atandı. Çankırı’da ilkokul öğretmenliği yaptı. İstanbul’da Kabataş Erkek Lisesinde (1935-50) öğretmenlik yaparken, bir taraftan da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1939). Burada Mehmet Kaplan ve Ahmet Ateş ile arkadaşlık etti. Ali Nihat Tarlan ve Fuad Köprülü’nün öğrencisi oldu. Okul bitince dört yıl sürecek bir hastalık (sürmenaj) geçirdi. Galatasaray (1950-69), Özel Şişli Terakki ve Alman Liseleri ile Yıldız Harp Akademisinde edebiyat öğretmenliği yaptı, 1968 yılında emekli oldu.

Şiirlerini 1923’de Halk Yolu (Çankırı) gazetesinde başlayarak Çınaraltı (1941), Ün (1943), Sanat ve Edebiyat Gazetesi (1947), Edebiyat Dünyası, Hareket (1948-49), Şadırvan (1949), Zeytin Dalı (1950), İstanbul (1953-56), Esi (1956), Çağrı (1959), Galatasaray (aralıklarla), Varlık (1956-82), Türk Edebiyatı (1983-89) dergilerinde yayımladı.

Halk şiiri geleneğine bağlı kalarak yazdığı ölçülü uyaklı şiirlerde gösterdiği başarıyla tanındı. Kuvvetli bir lirizm ve ritim duygusuna sahipti. Şiirlerinin çoğu, halk söyleyişi ve biçimi ile yazıldı. Necatigil’e göre, Denizden Çalınmış Ülke’deki şiirler “halk şiiri söyleyişleri ile birlik­te, şairin iç yaşantısındaki yoğun duyarlılığı aksettirdiğini söylemektedir.” Sonraki şiirlerinde şair iç dünyası ile bir hesaplaşmaya girdi. İsmail Parlatır’a göre, şair kendi iç dünyası­na emeklilik nedeniyle yöneldi.

“Ale­lâde şeyleri semboller vasıtasıyla derinleştirmesi­ne, dilin imkânlarından faydalanarak, şekil ile muhteva arasında münasebetler kurdu.” (Mehmet Kaplan)

“Kabataş’ta birlikte olduğumuz o beş yılda Defne bana örnek olmuş, yol göstermiş hemen tek ağabey-meslektaşımdı. Mesleğimin bilgi, incelik ve derinliklerini ondan öğrendim, sözlü ve yazılı sınavlarda öğrencideki edebiyat dağarcığını, bilgi toplamını nasıl değerlendirmek gerektiğini ondan öğrendim.

“Defne, o lisede, öğretmenliğin bir adanmışlık ve sorumluluk olduğunu bilen kişilerdendi. Haziran ve Eylül dönemi sözlü sınavlarında, öğlen paydosları dışında iskemlesine çivili, her öğrenci­yi dikkatle dinleyişini geçecek ya da daha fazla not verebilmek için öğrenciye soru içinde sorular yöneltişini; A’dan D’ye kadar son sınıf edebiyat ve fen şubelerinin tepeleme harmanlar yapıp tomar tomar bölüştüğümüz Türkçe-kompozisyon ve edebiyat olgunluk sınavı kâğıtlarını, ilerlemiş miyopluktan ötürü kalın camlı gözlüklerini çıka­rarak, gözlerini kâğıtlara âdeta yapıştıra yapıştıra, gene oturduğu yerden hiç kalkmaksızın, hava kararıncaya kadar sabırla, satır satır okuyuşunu nasıl unuturum.” (Behçet Necatigil)

“Zeki Ömer Defne’nin duygu ve düşünce yu­mağını oluşturuyor. Onun şiir sanatını en özgün ve en olgun bir biçimde veriyor. O, sanatçı kişiliği ile insanın iç dünyası arasında coşkulu bir köprü kuruyor. Bazen gürül gürül akan coşku seli, bazen hüzün dolu karamsarlıklar, bazen hayata sıcak bakış, bazen hayatın acımasızlığından kaçış ve yalnızlık dünyasına sığınış, ardından ölüm duy­gularıyla yoğruluş. Öyle de olsa her zaman karan­lık değildir bu dünya. Onu avutacak, onu hayata bağlayacak az da olsa öz değerler var.” (İsmail Parlatır)

ESERLERİ:

ŞİİR: Denizden Çalınmış Ülke (1971), Puya’lar I - Sessiz Nehir (1985), Puya’lar II - Kardelenler (1987).

İNCELEME: Dedekorkud Hikâyeleri Üzerinde Edebî Sanatlar Bakımından Bir Araştırma (1989).

HAKKINDA: Mehmet Kaplan / Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (1973, s. 289-297), Behçet Necatigil / 75. Doğum Yılında Zeki Ömer Defne: Halk Şiirinin Arınmış Parlayışları ve Yoğun Duyarlık (Milliyet Sanat, sayı: 285, 10.7.1978) - Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Mehmet Kaplan / Şiir Tahlilleri II - Cumhuri­yet Devri Türk Şiiri (3. bas. 1980), İsmail Parlatır / Türk Dili (sayı: 406, Ekim 1985) - Türk Dili (sayı: 439, Temmuz 1988), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Yakup Çelik / Büyük Türk Klâsikleri (c. 14, 2002), Halil Soyuer / Şair Dostlarım (2004).