Müzik Öğretmeni, İlk Türk Operet Bestecisi, Nakşibendi Şeyhi. Şeyh Bahaettin Efendi'nin en büyük oğlu, Muhiddin Baha Pars’ın kardeşi (D. 1877, Bursa – Ö. 25 Ekim 1953, Bursa). Karaşeyh Mahallesi'nde doğdu. Bursa İdadisi'ni bitirdikten sonra eğitimini İstanbul'da sürdürdü. Aksaray'daki Darüttedris Mektebi'ni 1897'de, Beyoğlu'ndaki Alyans İzraelit'i (Alliance Israélite) 1902'de bitirdi.
Memleketi
olan Bursa'ya dönünce Sanat Mektebinde Fransızca ve tarih, Bursa Lisesi'nde
müzik öğretmenliği yaptı. 1943'de emekli oldu. Keman, piyano, ud, viyola ve
viyolonsel çalabiliyordu.
Mehmed
Baha Pars’ın hazırladığı Âlem-i Musiki adlı dergi, Osmanlı İmparatorluğu'nda
yayımlanan ilk Osmanlıca müzik dergisi oldu. Bursa'da Türk müziğinin
modernleşmesi akımının öncülüğünü üstlendi, dergisinde bu konuda
"Alaturka, alafranga musiki olmaz. Musiki bir lisan-ı ruhtur"
görüşünü işledi. Savunduğu bir başka tez de "Medeniyet musikiden
sonradır" idi. Okullardaki müzik eğitiminin yetersizliğinden yakınıyor,
konser diye gelişi güzel düzenlenen gösterilerden şikâyet ediyordu. Aynı
zamanda operet besteleyen ilk Türk bestecidir.
Muhiddin
Baha Pars’ın, bir nedenle Cumhuriyet Halk Partisi Bursa il başkanlığına yazdığı
bir mektupta, Pars ailesiyle ilgili şu bilgileri verilmiştir:
"Bursa
'da Şehreküstü mahallesinde kendisine mahsus bir türbede yatan dedem Pars
Beyden başlayarak ecdadım ve ailem 600 küsur seneden beri Bursa'dadır.
Vakfettiği Gemlik zeytin âşânile, oranın ve türbesinin bulunduğu mahallenin
tapu harçlarını vaktiyle kendisine Orhan Gazi tarafından verilmiş olması, Pars
Bey'in bir kumandan olarak Bursa nın fethinde yararlıklar gösterdiğine delâlet
eder. Dedem Pars Beyin, babam Şeyh Hacı Baha Efendinin, onun babası Şeyh Hafız
Ahmet Efendinin fukaralar ve çocuklar için yapılmış vakıfları ve hayırları
vardır. Babanım, Orhan Camii karşısında, hasılatı fakir çocuklara vakfedilmek
üzere yaptırdığı büyük çarşı yanmış, arsası belediye tarafından gasp
edilmiştir..."
Murat Bardakçı, Mehmet
Baha Pars hakkında şu bilgiyi vermektedir:
1916'da,
Halide Edip'in ablası ve Ceyb-i Hümayun İkinci Kâtibi olan Mehmed Edip
Efendi'nin kızı Nilüfer Hanım ile yaptığı evlilikten dünyaya gelen oğlu Umur
Bahâ Pars, Milano'da batı müziği eğitimi gördü. Tanınmış bir tenor olan Umur
Pars Ankara Devlet Konservatuarında da hocalık yaptı.
Pars
Ailesi, Bursa Yunanlılar tarafından işgal edildiğinde, ailenin hemen bütün
üyeleri Kuvâ-yı Milliye'de fiilen görev aldığı için 500 yıllık topraklan olan kenti
terk etmek zorunda kaldılar.
Bursa'daki
tekke, Ahmed Vefik Paşa Caddesi'nin genişletme çalışmalarında yıkıldı,
tekkedeki kütüphanenin bir kısmı da Bursa Nadir ve Yazma Eserler Kütüphanesi'ne
kaldırıldı. Tekke yıkılırken istimlâk edilen mezarlar Muhiddin Bahâ Pars
tarafından Emir Sultan Mezarlığı'nda ayrı bir mezarlığa nakledildi ama sonraki
senelerde bu mezarlar da kayboldu.
KAYNAK:
Murat Bardakçı / Operet besteleyip sahneye koyan bir Nakşibendî şeyhi
(haberturk.com, 03.09.2009), Pars Kardeşler - Bursa'nın Simgeleşmiş İsimleri
(bursadakultur.com, 14.08.2020), ProjeTSM, Mehmet Baha Pars Besteleri - Türk
Sanat Musikisi (projetsm.com, 14.08.2020), İlk Türk Operası (bursa.com, 14.08.2020).
Memleketimizde
müzik yayıncılığının öncülüğünü, aynı zamanda operet bestekârı da olan Mehmed
Bahâ Bey yaptı. Bursa'daki bir Nakşibendî tekkesinin şeyhi olan Mehmed Bahâ
Bey, meşhur bir operet bestecisi olmasının yanı sıra ilk müzik dergimiz olan
"Âlem-i Musiki"nin de yayıncısıydı.
İSTANBUL'da,
19. asrın sonlarında bir "operet" merakı başladı. O zamanlarda da
gündemde olan batılılaşma hevesinin etkisiyle popüler müzik batı etkisinde bir
yola giriyor, yeni müzik biçimleri doğuyordu ve operet bunlardan biri ve Mehmed
Bahâ Bey de operetlerin önemli bir ismi olduğu kadar, Türkiye'de müzik
yayıncılığının öncülerindendi.
Bursalı
olan Mehmed Bahâ Bey Nakşibendî şeyhi Ahmed Baba Efendi'nin torunuydu ve
müzikle iç içe bir ortamda dünyaya gelmişti. Bursa'da kökü Umurbey Köyü'ne
dayanan Bedreddin Pars Bey'in sülâlesinden gelen ve 1830'larm sonunda Bursa'ya
yerleşen "baba" Ahmed Baba Efendi, orada bir Nakşibendî tekkesi kurdu.
Şimdi Bursa Hükümet Konağı'nm yerinde bulunan tekkede sadece ibadet değil,
musiki âlemleri de yapılırdı.
YAYIN
TARİHİMİZİN İLK MÜZİK MECMUASINI ÇIKARDI
Ahmed
Baba'nın 1845'te vefatından sonra şeyh olan oğlu Mehmed Said Efendi de müzikle
uğraşta. Mehmed Said Efendi'nin 1871'deki vefatından sonra da posta Mehmed
Bahâeddin Efendi geçti ve 1904'e kadar şeyhlik etti.
Mehmed
Bahâeddin Efendi, iki kez evlenmiş ve ilk eşinden Mehmed Bahâ ile Hakkı Bahâ, o
sırada Bursa kumandanı olan Hafız Mustafa Paşa'nın kızı Nakiye Hanım'dan da
Muhiddin Bahâ ve Rukiye Hanım olmak üzere üç oğlu bir kızı dünyaya gelmişti.
1877'de
dünyaya gelen Mehmed Bahâ Bey, İstanbul'da okuduktan sonra Bursa'ya döndü.
Çeşitli okullarda tarih, müzik ve Fransızca dersleri verdi. Bursa Vilayet
Matbaası'nda birkaç yıl müdürlük yaptı ve yayın tarihimizdeki ilk müzik
mecmuası olan "Âlem-i Musiki" adında bir dergi çıkardı. 15 günde bir
yayınlanan ve toplam 18 sayı çıkan dergi, 1920'de kapandı.
Aynı
zamanda operet besteciliği yapan Mehmed Bahâ Bey, birçoğu çok sesli olmak üzere
marşlar ve şarkılar da besteledi. Abdülhak Hamid Tarhan'm "Nesteren"
operetinin bestesi de ona aitti. Mehmed Bahâ, 1934'te dedesinin lâkabı
"Pars" ismini soyadı olarak aldı. Tekkenin son şeyhiydi, 1953'te
Bursa'da öldü ve Emir Sultan Mezarlığı'na gömüldü.
HALİDE
EDİP'İN ABLASI İLE EVLENDİ
1916'da,
Halide Edip'in ablası ve Ceyb-i Hümayun İkinci Kâtibi olan Mehmed Edip
Efendi'nin kızı Nilüfer Hanım ile yaptığı evlilikten dünyaya gelen oğlu Umur
Bahâ Pars, Milano'da batı müziği eğitimi gördü. Tanınmış bir tenor olan Umur
Pars Ankara Devlet Konservatuarında da hocalık yaptı.
Pars
Ailesi, Bursa Yunanlılar tarafından işgal edildiğinde, ailenin hemen bütün
üyeleri Kuvâ-yı Milliye'de fiilen görev aldığı için 500 yıllık topraklan olan
kenti terk etmek zorunda kaldılar.
Bursa'daki
tekke, Ahmed Vefik Paşa Caddesi'nin genişletme çalışmalarında yıkıldı,
tekkedeki kütüphanenin bir kısmı da Bursa Nadir ve Yazma Eserler Kütüphanesi'ne
kaldırıldı. Tekke yıkılırken istimlâk edilen mezarlar Muhiddin Bahâ Pars
tarafından Emir Sultan Mezarlığı'nda ayrı bir mezarlığa nakledildi ama sonraki
senelerde bu mezarlar da kayboldu.
KAYNAK:
Murat Bardakçı / Operet besteleyip sahneye koyan bir Nakşibendî şeyhi
(haberturk.com, 03.09.2009),
