Özbek şair ve siyaset
adamı. 1949, Harezm / Özbekistan doğumlu. İlk ve ortaöğrenimini 1966’da
tamamladı. İki yıl sonra Sovyet ordusunda askerlik görevine çağrıldı, 1970’te
terhis oldu. 1975 yılında Taşkent Devlet Üniversitesini bitirdi. Özbek şiirinde
“Metaforistik Akım” denilen yeni bir ekolün mimarı olan Muhammed Salih, kısa
sürede bütün Sovyet aydınlarının tanıdığı bir isim haline geldi. 1985’te kaleme
aldığı, Özbek Milliyetçilerin komünizme başkaldırısını anlatan Politbüroya
Mektub, Sovyet aydınları arasında dalgalanmalar meydana getirdi. Bu
girişim, onu politikaya iten bir etken oldu. Özbek gençleri üzerindeki etkisi
ona bazı tavizler verilmesini sağladı. 1988 yılında Özbekistan Yazarlar Birliği
Genel Sekreterliğine seçildi ve Komünist Partisi üyeliğine davet edildi.
Muhammed Salih, bu daveti “... komünizm güneşi, ters yönden doğmuştu yine
oradan (Batı’dan) gurub edecek!..” diyerek reddetti.
Siyasi mücadelesini
sürdürerek 1990 seçimlerinde Parlamentoya Taşkent Milletvekili olarak girdi.
Aynı yıl kurduğu ERK Partisinin başına geçti. Partisi tarafından hazırlanan “Özbekistan’ın
Müstakillik Deklarasyonu”nu parlamentoya sundu, deklarasyon aynen kabul
edildi. Siyasetin yanı sıra edebî çalışmalarına da devam etti. 1990 yılı
başlarında Yunus Emre Divanı’nı Özbek Türkçesine çevirip yayımladı. 1991
yılı Aralık ayında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, karşı adaydı.
Seçimlerden hemen sonra partisine baskılar başladı. Partisinin gazetesi
yasaklandı. Bir süre gözaltında kaldıktan sonra serbest bırakıldı. 1993
baharında Türkiye’ye geldi. Çalışmalarını Almanya’da sürdürdü.
ESERLERİ:
Yunus Emre Divanı (Türkiye Türkçesinden
çeviri), Türkistan Şuuru (1997), Yolnâme (Özgürlük Mücadelesi,
anıları, 2002).
KAYNAK: İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).
