Fikriye Hanım

Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın ikinci eşi Galip Bey’in kardeşi Memduh Hayretin Bey ile Vasfiye Hanım’ın kızı (D. 1887, Selanik / Osmanlı İmparatorluğu – Ö. 31 Mayıs 1924, Ankara). Genç yaşta bir Mısırlı ile evlenmiş, fakat ha­rem hayatı yüzünden bu evliliği yürütemeyerek ailesinin yanı­na dönmüştü. İyi yetiştirilmiş bir genç kızdı. Fransızca ve Yunanca biliyor, ud ve piyano çalıyordu. Mustafa Kemal'i çocukluğundan beri tanıyor ve ona daima “ağabey” diye hitap ediyordu. Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı'nın başlarında Çankaya'da bakımdan yoksun bir hayat yaşıyordu. Et­rafında yaverleri, seyisi, şoförü vardı; ama kişisel bakımıyla il­gili özel hizmetlerinin hepsini Bekir Çavuş'tan beklemek zo­rundaydı. Bekir Çavuş da her şeyi, fakat elinden geldiğince yapabiliyordu. Selanik'teki dostlarından Mithat Bey bir gün Mustafa Kemal'i ziyarete gittiği zaman bu durumu gördü ve yakından ilgilendi. Mithat Bey sadece ihtiyacı görmekle kalmayıp bu işi yapabilecek kimseyi de bulmuştu; en uygun kişi Fikriye Hanım olabilirdi. Mithat Bey'in tasarısı bütün ilgililerce uygun bulundu ve Fik­riye Hanım kısa bir süre sonra Çankaya'ya davet edildi. Çok geçmeden işlere hâkim oldu ve yumuşak davranışlarıyla çev­resindekilere kendini sevdirip saydırdı.

Bu düzen 1923'e kadar böyle sürdü; ancak bu arada Fikriye Hanım ciğerlerinden rahatsızlanmıştı. Mustafa Kemal'in Latife Hanım'la evlenmeye hazırlanışı, ona duygusal yönden de bağ­lanan Fikriye Hanım'ın hastalığını etkiledi. Bunun sonucu ken­dini kaptırdığı tek yanlı hırçınlık sağlığını daha da sarstı ve tedavi için, biraz da Mustafa Kemal'in ısrarı ile istemeye is­temeye Münih'e gitmek zorunda kaldı. Sinirlerini yıpratan ev­liliğin gerçekleştiğini bu tedavi sırasında öğrendi ve hemen Türkiye'ye döndü. Birkaç gün Çankaya Köşkünde kaldı. Latife Hanım'ın bu misafirlikten hoşlanmadığını anlayın­ca, Mustafa Kemal'in tavsiyesine uyarak İstanbul'a yerleşmeyi kabul etti. Çankaya'dan ayrıldıktan sonra iki gün kadar şe­hirde bir otelde kaldı ve o sırada, daha önce kaybettiği bavu­lunu buldu. Bu bavulda, Mustafa Kemal'e Münih'ten getirdiği bir armağanı vardı. Ankara'dan ayrılmadan bu armağanı ken­disine vermek üzere bir kere daha Çankaya'ya gittiği zaman kendisini tanımayan bir başyaver Rüsuhi Bey, Mustafa Kemal'i görmesine engel oldu. Bu durumun etkisi altında bir arabayla Çankaya Köşkünden ayrılan Fikriye Hanım birkaç yüz metre ileride tabancayla in­tihar etti ve kaldırıldığı hastanede, Mustafa Kemal'in direk­tifiyle gösterilen özel ihtimama rağmen kurtarılamadı.

Hıfzı Topuz'un belgelere dayandırarak yazdığı Gazi ve Fikriye romanında ise Fikriye Hanım'ın intihara teşebbüs ettiği tarihten öldüğü tarihe kadar hastanede tedavi altında kaldığı, kurşun yarasıyla değil, kurşunun açtığı yaranın enfeksiyon kapması ve tam iyileşmeyen verem hastalığının iyice azması nedeniyle öldüğü yazılmaktadır. Araştırmacı Eriş Ülger, Ata'nın yaveri Salih Bozok'un anılarına dayanarak mezar yerinin Kuğulu Park'ta olduğunu söylemektedir. Fikriye Hanım kitabının yazarı Fatih Bayhan ise Fikriye Hanım'ın bugün üzerinde bankaların bulunduğu Ankara'nın Ulus semtindeki eski mezarlıkta yatmakta olduğunu belirtmiştir. Can Dündar ise bugün Ankara Etnografya Müzesi'nde Mustafa Kemal Atatürk'ün at üzerinde dev bir heykelinin yükseldiği yere defnedildiğini yazmıştır.

HAKKINDA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 1, s. 258, 1974), Can Dündar / Gölgedekiler (1995), Şemsi Belli / Fikriye (1995), Hıfzı Topuz / Gazi ve Fikriye (2003), İsmet Bozdağ / Atatürk’ün Başyaveri Salih Bozok Anlatıyor: Latife ve Fikriye İki Aşk Arasında Atatürk (2005), Oğuz Akay / Gazi Fikriye ile Neden Evlenmedi Latife ile Neden Evlendi (2005), Halil İbrahim Özcan /Çankaya’nın Duvaksız Gelini Fikriye (2007), Fatih Bayhan / Fikriye Hanım (2008), Nesrin Aydemir / İki Aşk Arasında Atatürk (2008).