Gazeteci, tarihçi (D. 1856, Halep - Ö. 18 Nisan 1919, İstanbul).
Beyrut kadısı Mehmed Galib Bey’in oğlu, yazar Nurullah Ataç’ın babasıdır.
Gazete ve dergilerde kalan yazılarında Mefharî ve Atâ takma adlarını kullandı.
Ayrıca Hammer Mütercimi namıyla da tanındı. Öğrenimini İstanbul, Tekirdağ ve
Beyrut’ta yaptı. Özel öğretmenlerden Arapça, Farsça, Fransızca ve İtalyanca
dersleri aldı. Maliye Nezaretine bağlı kurumlarda, Nafia ve Adliye (Edirne),
Cezayir-i Bahr-i Sefîd ve Manastır Aşâr ve Ağnâm bakanlıklarında çalıştı. Posta
ve Telgraf genel müfettişliği yaptı. 1905’te Diyarbakır, 1906’da Erzurum
valiliğine atandı. Daha sonra görevden alındı. Şûra-yı Devlet Maliye Dairesi
üyeliğine ve Rumeli vilayeti Genel Müfettişliğine getirildi. II. Meşrutiyet’in
ilanından (1908) sonra Posta ve Telgraf Bakanlığına getirilmesi düşünüldüyse de
muhbirliği hakkında çıkan bazı söylentiler nedeniyle bu göreve başlayamadı.
Sıbyan Dârülmuallimininde, Sütlüce Rüştiyesinde, Mekteb-i Sultânide, Mekteb-i
Mülkiyede, Darülfünunda ve Medresetü’l-Vaizinde edebiyat, ilm-i ahlâk ve tarih
öğretmenliği yaptı. Islahat-ı Maliyye Komisyonu üyeliğinde bulundu, Maliye
Bakanlığına atandı. Bu atamadan bir hafta sonra Cağaloğlu’ndaki evinde öldü.
Mezarı Divanyolu’ndaki Sultan Mahmud Türbesindedir.
Mehmet Atâ; Sabah, Musavver Mir’ât-ı Âlem, Diyojen, Tarîk,
Mekteb, Servet-i Fünûn ve Pul gibi gazete ve dergilerde, çoğu maliye
ile ilgili olmak üzere, değişik konularda pek çok makale yazdı. Yaptığı
görevlerle ilgili olarak çeşitli nişan ve rütbelerle ödüllendirildi.
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA-DERLEME: İzahlı Kıraat (1908), Musavver
Elmenak (Almanak), İktitâf (antoloji, 1895-96), Tercüme Mecmuası (1911).
ÇEVİRİ: Üç Fistanlı Kız (roman), Löruj [le Rouge] Davası
(roman), Güft ü Şinîd (Tarihî ve ahlâkî hikâyeler, 1888), Beyaz Boyun
Bağlılar (1889-90), Usûl-i İntihâb (Raoul de
KAYNAK: Mehmed Nusret / Târihçe-i Erzurum
yahut Hemşehrilere Armağan (s. 57-68, 1919-29), Mehmet Zeki Pakalın / Maliye
Teşkilatı Tarihi (c. 4, s. 356-370, 1930), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni
Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c. II, 1968), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı
Müellifleri III (1975), Abdülkadir Özcan / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 4, 1991,
s. 34), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).