Şair (D. 27 Kasım 1842, Trabzon - Ö. 1911,
İstanbul). Trabzon Valilerinden Hazinedarzâde Abdullah Paşa’nın kızı. Ailesiyle
birlikte dört yaşında İstanbul’a geldi, Rüştiye Mektebi öğretmenlerinden Fındık
Hâfız Efendiden Kur’an’ı, Hoca Latif Efendiden Arapça ve Farsçayı öğrendi, Hoca
Şakir’den de Hafız Divanı’nı okudu. Erzurumlu Osman Efendi’den hüsnühat
ve nesir dersleri aldı. Evlendikten sonra eğitimi annesi tarafından sürdürüldü.
Şiire yönelmesinde babasının kâtibi Pertev Paşa etkili oldu.
Edebiyat ve şiirle uğraşmasını istemeyen ilk
eşi aynı zamanda aşırı kıskanç bir kişi olduğundan bu evliliği mutsuz bir sonla
noktalandı. Kirpiklerinin uzunluğu kendisine yakıştığı için kirpiklerini kesen
bu eşinden ayrılarak Damat Ferid Paşa’nın amcası Bahriye Mektupçusu Mehmet Ali
Efendi ile evlenerek bir süre Bursa’da yaşadı. Daha sonra İstanbul’a döndü.
Ancak Fıtnat Hanım’ın bu evlilikte de mutluluğu bulamadığı, Ahmet Midhat Efendi
ile büyük bir aşk yaşadığı söylenir. Hakkı Tarık Us’un, Ahmet Midhat Efendi
ile Şair Fitnat Hanım adlı kitabında bu aşk ve âşıkların mektuplaşmaları
anlatılır. İstanbul Edirnekapı Mezarlığında gömülüdür.
Fıtnat Hanım, döneminde divan edebiyatı geleneğine uygun biçimde şiir yazan kadın şairlerin en önemlilerinden biri olarak kabul edilir. Güçlü zekâsı, ince duygulu şiiri ile kadın şairlerimiz arasında ayrı bir yeri vardır. Tahmisler, tesdisler, naatlar, mersiyeler yazmış, divan düzenlemiş fakat basılmamıştır. Aynı şekilde, yazıldığı bilinen düzyazıları da basılmadığından günümüze ulaşamamıştır.
HAKKINDA: İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Hakkı Tarık Us / Ahmet Midhat Efendi ile Şair Fıtnat Hanım (1948), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri II (1972), Mübeccel Kızıltan / Divân Edebiyatı Özelliklerine Uyarak Şiir Yazan Kadın Şairler (Sombahar, sayı: 21-22, Ocak-Nisan 1994), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (c. I, 1999), Arslan Tekin / Edebiyatımızda İsimler ve Terimler (2. bas.1999).
Nedir ey dil sebep cevre o yâr-ı
bî-vefâdan sor
Tegâfül âşıka gayre nigâh
âşinâdan sor
Anın yazmaz ilâcın ey tabib
enmûzec ü kânûn
Şifasın hasta-i aşkın o la’l-i
cân-fezâdan sor
Bilinmez kadri mahmur olmadıkça
neşve-i câmın
Şebâb eyyamının keyfi yyetin
pîr-i dutâdan sor
Ser-i kûy-ı dil-ârâya varırsan ey
sabâ lütf et
Nedir hâli o mahbûsî-i zar u
mübtelâdan sor
Harîdâr ol gönül ver nakd-ı cânı
kâle-i vasla
Ne ister üstüne ol hâce-i hüsn ü
bahâdan sor
Ele almış değildir nüsha-i mihr ü
vefayı yâr
O bî-rahme sorarsan Fıtnata
fenn-i cefâdan sor
(Fitnat Divânı)