Abdurrahman Şen

Bu güne kadar bir çok defa tekrarladığımız bir tavrımızı, sözün başında bir kere daha hatırlatmak istiyorum: Sağcılık-solculuk-ilericilik-gericilik başta olmak üzere her türlü ideolojik ve siyasî değerlendirmelerle, sathî yaklaşımlarla Beyaz Sinema arasında bağlantı kurmak, kurmaya çalışmak abesle iştigaldir.

Çelik-çomak oynayarak vakit geçirenlerle, laf salatalarını “mesaj” sananların Beyaz Sinema'yı anlamamaları, uzak durmaları normaldir ve yadırganmamalıdır.

Kısaca; insanın yaradılış gayesinin, estetik bezeyişle, sanatkârâne anlatımla ve çağın gerekleriyle perdeye yansımasının sinemadaki adıdır Beyaz Sinema...

“Beyaz Sinema” tabiri, “İslâm” denilmesinden utanıldığı için kullanılmadığı gibi; dar alana sıkışmış “herhangi bir kesimin sineması...” da değildir...

Çünkü; “Beyaz Sinema”yı bir kesime mâl etmeye çalışmak, milletimizi “millet” yapan özelliklerin hazinelerinden bazılarını görmemenin, kültürel zenginliğinin ve birikiminin farkında olmamanın yanı sıra, “İslâm'ın tebliğ üslûbu” kadar, tasavvuf! bazı inceliklerini de bilmemek/dikkate almamak demektir ki... İtirazımız zaten ona!

İlk söylediğimiz günlerin atmosferinde nasıl algılanmış olursa olsun; hemen şunu belirtmek zorundayım ki “Beyaz Sinema”; hiçbir tabirin devamı veya ona farklı bir tanım bulma telaşının ürünü değildir. Geçmişten beslenen geleceğe umutlu bakışın adıdır.

Çok yüzeyden konuşacak olursak, özetle: Yıllarca tek parti baskısı yaşayan dinine bağlı kalabalık kitle; aralarında sinemanın da bulunduğu ve genelde batı kaynaklı bir çok yenilikle karşılaştığında çözüm olarak ilgilenmemeyi, sırtını dönmeyi tercih etmiş ve -zaman içinde açıkça görüldüğü gibi- son derece yanılmıştır. Bu sırt dönme ve ilgilenmemeyi ortadan kaldırmak isteyenler, hâkim kitlenin batıcı ve inkarcı tavrım geniş kitlelere daha açık anlatabilmek için -günün şartları gereği de- açık seçik “İslâm” kelimesinden yardım istemişlerdir. Bu durum giderek; içeriden ve dışarıdan gelen talep ve zorlamalar doğrultusunda “İslâm” yanı sıra “İslâm/cı” tanımını da beraberinde getirmiştir.

Giderek, siyasette hız kazanan ve diğer alanlara da sıçrayan “......./cı”lı yaklaşım ve yorumlardan nasibini alanlar arasına sanat/sinema da katılmış, “İslâm”ın evrensel mesajından beslenmek yerine, çoğu zaman yüzeysel tercihlerin, siyasî alandan beslenen güncel değerlendirmeleriyle “..../cı” olmayı yeterli bulmalar öne çıkmıştır.

Oysa...Çeyrek yüzyıl öncesinin siyaset ortamını da düşününce bir nebze olsun haklı bir mantığı bulunabilecek bu yaklaşımın, yerini artık ele alman meslek koluyla, sanat dalıyla ilgili terimlere bırakması gereklidir. Hassasiyet gösterilmesi gereken konu; sanat eseri olmadan o dalda ürün verme iddiaları, “İslâm” kelimesiyle birlikte paketlenerek sunulmamalıdır.

Her hangi bir sanatçıdan çok daha fazla biçimde, İslâmî inancı bulunan sanatçıların dikkat etmesi ve çalışmalarında uygulaması gereken bir ihtiyaç vardır... Ortaya konulacak sanat eserinde sadece bir kitle, bir zümre, bir grup değil; bütün bir kitlenin, insanlığın muhatap alınması lüzumudur. O takdirde iddiacısı olunan İslâm'ın da özüne daha sadık kalınmış olunacak, “mesaj” ya da “tebliğ” daha amacına uygun hâle gelecektir. Diğeri, yani genelde uygulanagelen yöntem, “Müslümanlara Müslümanlığı öğretmekle” geçen zamanlar, harcanan paralardan, tüketilen ömürlerden ibarettir ve İslâmi ölçülere göre de çok yönlü, korkunç bir israf söz konusudur.

Özetle Beyaz Sinema: Yaşadığımız toplumsal kafa karışıklığından arındığımız ve kendimize çekidüzen vermeye niyetlendiğimizde sarılacağımız hazinelerimizden istifadeyle yapacağımız sanat/ sinema çalışmalarının, önceden konulmuş umut adıdır!

                                                                                (Türk Edebiyatı, Aralık 2001)

İHSAN IŞIK’IN HAKKINI TESLİM ETMEK GEREK     

Abdurrahman ŞEN

Sizlere bu sütunlardan 24 Aralık 2006 günü bir duyumdan ve temennimden bahsetmiştim. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın, 2006 yılında vereceği özel kültür ödülünün, bakanın telefonlarına bile çıkmadığı basında yer alan Orhan Pamuk’a verileceğini duyduğumuzu söylemiştim o yazıda… Ve eklemiştim; “Ben de buradan diyorum ki… Orhan Pamuk’a ne verirseniz verin! Ama “yılın kültür adamı” ödülü de “yılın kültür olayı” ödülü de aslında bir tek kişinin anasının ak sütü gibi helâldir: İhsan Işık’ın!” Gerekçem ise son derece somuttu: “Ömrünün çeyrek yüzyılını harcayarak, son yüz yılın en kapsamlı biyografi ansiklopedisi olan 10 ciltlik “Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi’ni” yayınlamış olması…

Temennimiz olmadı ama hiç yoksa duyumumuz da gerçekleşmedi ve bildiğiniz gibi söz konusu ödül Sayın Sezai Karakoç’a verildi.

Ben de hiç yoksa İhsan Işık’ın hakkı olan her türlü taltifin önümüzdeki yılda gerçekleşmesi umudumu diri tutarım. Umarım ki çeşitli kurum ve kuruluşlarca verilen ödüllerde İhsan Işık adı siyasete, farklı görünme hezeyanlarına kurban gitmez.

Ne yazık ki bu son derece önemli çalışmayla ilgili olarak medyamızda da işin ve sevgili İhsan Işık’ın hak ettiği kadar tanıtım yayınlanmadı. Bu açığı ciddî oranda kapatan yine vefalı az sayıdaki dosttan biri olan Mehmet Nuri Yardım oldu. Yardım, İhsan Işık’la uzunca bir söyleşi yaptı. www.sanatalemi.net sitesinde yayınlanan bu söyleşinin giriş bölümüne birlikte göz atalım istiyorum… Sorulara hiç yer vermeden işte İhsan Işık dostumun anlattıklarıyla, 10 ciltlik ansiklopedisinin serencamı: 

“Bürokrasiye geçene dek uzun yıllar severek sürdürdüğüm edebiyat öğretmenliğim boyunca, öğrencilerimin birçok önemli yazarımızın adını bile duymadığı, haklarında hiçbir şey bilmediği gerçeğiyle yüz yüze geldim. Öğrencilerim, oldukça önemli eserler veren bu yazarlardan örnekler sunduğumda; her defasında; ‘Hocam, okuduklarınız çok güzel ama ne yazık ki bu yazarın adını şimdiye kadar hiç duymadık.’ demek zorunda kalıyorlardı. Bilgilenmek için başvurdukları sözlük ve ansiklopedilerde de yazarların pek çoğunu bulamıyorlardı. Buldukları bilgiler ise çok kısıtlı idi.

Ayrıca, bu kaynaklarda sadece edebiyatçı yazarları kapsayan bilgiler vardı. Tarih, felsefe, sosyoloji, din, folklor, siyaset, iktisat gibi önemli sosyal bilimler alanlarında değerli eserler veren bilim ve düşünce insanlarımız ise hiçbir kaynakta bir araya getirilmemişti. Toplum hayatımızın bugünü ile yarınını yakından ilgilendiren konularda önemli düşünsel ve bilimsel ürünler verenler yoktu. Anılarıyla geçmişimize ışık tutanlara, kitaplaştırdıkları röportajlarıyla insanımızı tanıtan ve toplumsal yapımızı gözümüzün önüne serenlere, bir başka deyişle edebiyatımızın birikimlerine işaret edilmemişti. Kaynaklarda küçük bir bölümü olanların hakkında ise güncellenmemiş, karmaşık, çelişkili ve yetersiz bilgiler vardı.

İşte ben bu kaygı verici durumu önemseyerek sosyal bilimler alanında Türkçe eser veren yazarlarımızı -aralarında ayırım yapmadan- şimdiki ve gelecekteki kuşaklara tanıtacak bir kaynak eser hazırlamaya başladım. 1980’lerde başladığım bu çalışmanın ilk verimi 1990’da Yazarlar Sözlüğü’dür. Bu kitabın ilk basımında 1700 yazarımızın biyografisini bir araya topladım. Bu çalışmada ayrıca, 1990 yılına kadar hiçbir kaynakta biyografik bilgisi bulunmayan 500’den fazla yazar hakkında ilk kez bilgi verilmiş oluyordu.

Yazarlar Sözlüğü’nün ilgi gören ilk basımı, bir yandan önemli bir boşluğu doldururken aynı zamanda eksiklerin farkına varmamı da sağladı. Bu ilk çalışmadan sonra hemen her şehirden yazarlar, akademisyenler, böyle bir ansiklopedide olması gereken çok sayıda adı bildirmeye başladı. Yine de bu basımda sosyal bilimler alanında çalışma yapanların, bazı imkânsızlıklar sebebiyle ansiklopedide yer alamadığını belirtmek gerekir. Sonuçta ikinci basıma, 900 yeni biyografi ekleyerek, 2600 civarında biyografi hazırlamış oldum.

2001 yılında, toplamış olduğum bilgiler sözlük boyutunu aşıp ansiklopedi tanımına uygun hale geldi. Böylece, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi’ndeki yazar sayısı 3218’e ulaştı. Ardından yapılan ikinci basımda 70 yeni biyografi ile 3288 yazar hakkında bilgiyi yayımlamış olduk. 2002 ve 2003 yılları boyunca yeni kaynaklara ulaşma çabasını sürdürdüm. Bunlar üzerinde yaptığım araştırma ve incelemeler sonunda, ansiklopedideki madde sayısı bir önceki basımın iki katına çıkarak 5786’ya ulaştı.

Üç ciltlik ansiklopediyi tamamladığım 2004 yılında, bu ansiklopedinin yabancı dillere çevrilmesi ile yazarlarımızın dış dünyaya tanıtımı gündeme geldi. Bunun üzerine binlerce yazar arasından bir kurul eşliğinde titizlikle seçtiğim 2023 yazar hakkındaki bilgilerin İngilizceye çevrilip üç ciltlik ‘Encylopedia of Turkish Authors’ adıyla yayımlanmasını sağladım. Türkiye tarihi boyunca binlerce yazarımızı dış dünyaya tanıtan ilk çalışma olan bu ansiklopedi, dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç ile Müsteşar Prof. Dr. Mustafa İsen tarafından, Ekim 2005’teki Uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı’nda dünyaya tanıtıldı. Yurda dönüşümüzde bu ansiklopediler Başbakanlık Tanıtma Fonu Genel Sekreterliği tarafından dünya kütüphanelerine gönderildi. ‘Encyclopedia of Turkish Authors’, ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın İngilizce web sitesinde yayımlanarak dış dünyanın bu bilgilere ulaşması sağlandı.

Uzun yıllardır, biyografi çalışmalarımı 10.000 yazar biyografisini toplayarak sonlandırmayı amaçlıyordum. Üstelik yaklaşık son bin yıllık Türk kültür birikimi bu çalışmanın malzemesini sağlamaya yeterliydi. Ayrıca bu ansiklopedi metin örnekli olursa, özellikle Tanzimat’tan sonraki yazarlarımızın dil ve üslûpları hakkında da fikir verilecek, yazarlarımızın önde gelenleri hakkında yine tanınmış yazarlarımızın yaptığı değerlendirmeler eklenirse edebiyat ve kültür tarihimizin büyük temsilcileri üzerine kapsamlı bilgiler sunulmuş olacaktı. Bu bağlamda, eserleri okul kitaplarına da girmiş olan 500’e yakın şair ve yazarımızın eserleri üzerinde ayrı ayrı durularak san’atçı kişilikleri hakkında doyurucu bilgiler verildi. Böylece, yazarlar hakkındaki kuru bilgilerin dışında, onların edebî kişiliklerini öğrenmek isteyenlerin ihtiyaçlarını da karşılamaya çalıştım. Özellikle edebî eser veren yazar biyografilerine haklarındaki eleştiri ve özgün yorumlardan örnekler aldım. Ayrıca, bu çalışmaların geniş birer kaynakçasını ekleyerek araştırmacılara kolaylık sağlamayı amaçladım.

Elbette çok özet olarak anlattığım çalışma süreci, burada söylendiği kadar kolay olmadı. Büyük emekler ve oldukça sınırlı imkânlarla gün yüzüne çıkarılan ‘Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi’nin bir boşluğu doldurduğunu, bundan sonra bu doğrultuda çalışma yapacak olanlara da yol açıcı olduğunu düşünüyorum.

Sonuç olarak, Eylül 2006’da projemi tamamlayıp, 10.300’ü aşkın yazarımız hakkındaki yeni ve kapsamlı bilgileri toplamış oluyorum. Ayrıca ek bölümde yer alan iki indeks ile araştırmacılara büyük bir kaynakça sunulduğunu sanıyorum.”

KAYNAK: Abdurrahman Şen / İhsan Işık’ın Hakkını Teslim Etmek Gerek (Yeni Asya, 14.01.2007)

E-Posta: [email protected]