Yazar (D. 1878, Alupka –
Ö. 1938?). Medrese öğrenimini Kırım’da tamamladıktan sonra özel Rus hocalardan
Rus dili ve pedagojisi öğrendi. 1900’lü yıllardan itibaren Gaspıralı’nın en
yakın arkadaşı ve 1905 Milliyetçi İnkılapçı Genç Tatarlar Hareketinin en önemli
simalarından biri oldu. 1905 yılına kadar Alupka’da kendisinin Usûl-i Cedîd
üzerine tesis ettiği okulda öğretmenlik yaptı. Tercüman, Hayat, İrşad,
Hakikat, Güneş gazetelerinde devamlı olarak yazdığı ilmî, edebî ve sosyal
alandaki makaleleriyle yalnız Kırımlıların değil, Kafkasyalıların da
fikirlerinin aydınlanmasına hizmet etmiştir. Uzun süre Tercüman gazetesinde
redaktörlük yapan Ayvaz’ın bu gazetenin halk arasında tutulmasında çok hizmeti
oldu. 1905 devrim girişiminden sonra siyasete atılarak siyasî partilerle
beraber çalıştı ve Kırım Türk-Tatar gençlerinin ilk fikir yayını olan Vatan
Hadimi gazetesinin başyazarlığını yaptı. 1908’den itibaren Kırım’da Çarlık
baskısının artması üzerine İstanbul ve Kahire’ye giderek Jön-Türklerle ilişkiye
girdi. Kırım’a döndükten sonra tutuklanıp hapse atıldı (1909). Ancak, kaçmayı
başararak İstanbul’a geldi ve bir sene kadar burada kaldıktan sonra tekrar
Moskova’ya döndü. 1913 yılına kadar Türkçe öğretmenliği yaptı ve Bakü gazetelerine
siyasî makaleler yazdı. 1917’deki Kırım-Tatar Millî Hareketinin en önemli şahsiyetlerinden
biri oldu. Nitekim 9 Aralık 1917’de kurulan Kırım-Tatar Millî Kurultayı
başkanlığına seçildi. Eylül 1918’de ise Kırım Hükümetinin İstanbul elçiliğine
atandı. 1919’a kadar İstanbul’da kaldı. 1922 yazında Kırım’daki büyük açlık
karşısında yardım talebinde bulunmak üzere Kırım Muhtar Sovyet Sosyalist
Cumhuriyeti tarafından Ankara’ya gönderildi. Ayvaz, 1920’li yılların sonlarında
tutuklandı ve idam edildi. Ayvaz’ın çok sayıda hikâye ve Neden Bu Hale
Kaldık? (1901) adlı bir tiyatro eseri vardır.
KAYNAK: Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk
Dünyası (A.K. Bolaç – A. Esatoğlu ile, 1998), İhsan Işık / Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).