Sultan Sa'saa

1308/1890 tarihli Salnâme-i Diyarbekir’de Hz. Sa’saa (r.a)’ın tam ismi Sa’saa b. Mâzin el-Medenî  (r.a.) olarak verilmektedir ve şehrin ortasında kendi adını taşıyan Sultan Sa’saa camiinin avlusunda medfûn olduğu belirtilmektedir.

Hz. Sa'saa (r.a)’ın, Sa'saa b. Sûhân olması ihtimali özerinde duran araştırmacılar da bulunmaktadır. Hz. Sa’saa’nın tam ismi Diyarbakır’ın fethinin en geniş biçimde anlatıldığı Futûhu’ş-Şâm adlı eserde Sa’saa el-Abdî (Sa’saa b. Amr b. Savhan el-Abdî) olarak verilmektedir.

Sahâbeden Hz. Sa’saa (r.a.)’inin kabri, Sur İlçesi’nde Gazi Caddesi üzerinde, Hasan Paşa Hanı’nın karşısında, 1926 yılında yıktırılan Hz. Sa’saa Camii’nin haziresinde bulunmaktaydı. Bugün yapılan kazı neticesinde, yıktırılan caminin temelleri görülebilmektedir.

Futûhu’ş-Şâm adlı eserde Âmid’in fethinden sonra şehirde 12 gün kalan İyâz b. Ganm (r.a.)’in, şehrin asayişini muhafaza ve idaresi için sahâbeden Sa’saa el-Abdî (r.a.)’yi şehrin valiliğine tayin ettiği, Sa’saa’nın emrine amcaoğulları ve Araplardan oluşan beş yüz kişilik bir süvari birliği verdiği ve Diyarbakır’dan ayrılarak fetihlere devam ettiği kaydedilmektedir. Şehre vali olarak atanan Hz. Sa’saa, fetihten bir müddet sonra (bazı kaynaklara göre altı ay sonra) vefat etmiş ve Diyarbakır’da defnedilmiştir.

Yakın zamana kadar müstakil türbesi olduğu bilinen tek sahâbî Hz. Sa’saa (r.a.)’dır. Türbe, Ulu Cami ile Hasan Paşa Hanı arasındaki Sa’saa Cami haziresinde bulunmaktaydı. Sultan Sa’saa Camii, 1860 tarihinde onarım geçirmiş, 1904 tarihinde ise minare eklenmiştir. Bu türbenin, 1926 yılında dönemin Belediye Başkanı Nazım Önen tarafından cami ile beraber yıktırılarak bahçe haline getirildiği ifade edilmektedir. Bu alan Belediye Bahçesi diye bilinen Celal Güzelses parkının içinde kalmıştır. 2007 yılı sonlarında Hz. Sa’saa Cami ve Türbesi’nin bulunduğu alanda gerçekleşen kazı çalışmalarında, yıktırılan cami ve türbenin temelleri ortaya çıkarılmıştır. Hz. Sa’saa (r.a)’ın naaşının cami yıktırıldıktan sonra defnedildiği mezardan çıkartılıp Dağ Kapı dışında şimdiki Adliye Sarayı mevkiinden Kurt İsmail Paşa Camii’ne kadar olan bölgede bulunan ve Diyarbakır’ın o günlerde en büyük mezarlığı olan Rızvanağa Mezarlığı’na nakledildiği de ifade edilmektedir. Dağ Kapı dışındaki mezarlık bölümü de şehrin sur içinden sur dışına taşınması döneminde yerleşime açıldığı için sahâbeden Hz. Sa’saa (r.a.)’ın nerede medfûn olduğu tam olarak bilinmemektedir.

KAYNAK: Ali  Melek - Abdullah Demir / Dini Değerleri İle Diyarbakır (Diyarbakır İl Müftülüğü Yayınları, Ankara 2009), Vâkıdî / Futûhu'ş-Şâm (II, 152) - Tarihu Futûhi'l-Cezire ve'l-Hâbur ve Diyarbekr ve'l-Irâk (s. 187), Diyarbakır Salnameleri (IV, 77),  Şevket Beysanoğlu (Diyarbakır Tarihi, 1, 160).

ALİ  MELEK - ABDULLAH DEMİR