Fotoğraf sanatçısı, sözlük yazarı, çevirmen (D. 24 Temmuz 1932, İstanbul – Ö. 15 Mayıs 1995 İstanbul). Şair Özdemir Asaf eşidir. 1951 yılında Robert Kolej’den mezun olmuş ardından da Bloomsbury Technical College ile Ealing Technical Colleg'de eğitimine devam etmiştir. Yıldız Moran bir röportajında; Kolej'de sınıfta kalınca bizzat dayısı Mazhar Şevket İpşiroğlu tarafından fotoğrafçılığa yöneltildiğini açıklamıştır.
18
yaşında iken İngiltere'ye gitmiş ve burada Shakespeare Tiyatrosu'nun
fotoğrafçısı John Vicker'den fotoğrafçılık üzerine eğitim almıştır. İlk
fotoğraf sergisini 1953 yılında 21 yaşındayken Cambridge'de açmıştır.
İngiltere'de kaldığı süre içerisinde Cambridege'de bir, Londra'da ise dört
sergi açan Moran, ardından İstanbul, Ankara ve Edinburgh sergileriyle
çalışmalarına devam etmiştir.
Yıldız
Moran, İspanya, Avusturya ve Portekiz’i gezerek bu ülkelerde de fotoğraf
çekimleri yapmıştır. Türkiye'ye dönünce de İstanbul Beyoğlu'nda Maya Sanat
Galerisi'nin üst katında kendi eserlerini de sergileyebileceği bir stüdyo
kiralamıştır.
Türkiye'de
bulunduğu süre içerisinde: Cemal Gürsel, Muhsin Ertuğrul, Haldun Taner, Mücap
Ofluoğlu, Adalet Cimcoz ve Haldun Dormen gibi isimlerin portre fotoğraflarını
çekmiştir.
1963
yılında ise Özdemir Asaf'la evlenmiş olup bu evlikten sonra da fotoğrafçılığı
bırakmıştır. Bu evliliğinden dört yılda üç çocuk sahibi olmuştur. İyi derecede
İngilizce bilen Moran, Özdemir Asaf'a ait şiirleri İngilizce'ye çevirmiş,
Türkçe-İngilizce sözlük alanında da çalışmalar yapmıştır. 1981 yılında eşi
Özdemir Asaf'ı kaybetmiştir.
1982
yılında ise İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Fotoğraf Enstitüsü'nde Onur Üyesi
olarak görev yapmıştır. Yıldız Moran'ın fotoğrafçılık üzerine verdiği eserleri
genellikle Anadolu teması üzerine olmuş 15 Nisan 1995 tarihinde ise İstanbul’da
hayatını kaybetmiştir.
Yıldız
Moran'ın yapıtları 2013 yılında Pera Müzesi tarafından "Zamansız
Fotoğraflar" başlığı ile geniş çaplı olarak yayımlandı.
Bazı Sergileri:
Beni
Bul / 2020
Bir
Dağ Masalı / 2018
İnsan
İnsanı Çekermiş / 2016
Sanatçı
ve Zamanı / 2015
KAYNAKÇA:
Cumhuriyetin 91’inci yılında 91 sembol kadın
(hürriyet.com.tr, 29.10.2014), Fotoğrafın ilk kraliçesi: Yıldız Moran (hurriyet.com.tr,
28 Aralık 2017), Yıldız Moran Kimdir (timeturk.com, 21 Nisan 2019), Yıldız
Moran kimdir? (m.yeniakit.com.tr, 21 Nisan 2019), Yıldız Moran Arun (eksisozluk.com,
21 Nisan 2019), Yıldız Moran Hayatı ve Fotoğrafları (leblebitozu.com, 21 Nisan
2019).
Bir
röportajında başarısızlık yüzünden başladığını anlatıyor fotoğrafçılığa.
Kolejde sınıfta kalınca, dayısı ressam Mazhar Şevket İpşiroğlu onu fotoğrafa
yöneltti. Okula gitmeye üşeniyordu (bu yüzden sınıfta kalmıştı) ama
İngiltere’ye, fotoğraf eğitimi almak için gitmeye üşenmedi. 1950’de henüz 18
yaşındayken apar topar gittiği Londra’da, önce Bloomsbury sonra Ealing Teknik
Koleji’nde eğitim aldı. Arkadaşları arasında hızla sivrilip Londra ve
Cambridge’de sergiler açtı. İspanya ve Portekiz’i dolaşıp çekimler yaptı; bu
çekimleri bir kitap haline getirdi.
Türkiye’nin
eğitim almış ilk kadın fotoğrafçısıydı. Memlekete döndüğünde Anadolu’yu köşe
bucak dolaşıp fotoğraflar çekti; sergiler açtı, sonra tuhaftır, her şey
birdenbire bitti. Şair Özdemir Asaf’la evlenip mesleğini bırakan Moran’ın
sanatı, üslubu unutuldu. Ta ki son yıllarda yeniden -ve iyi ki- keşfedilene
dek.
2013’te
Pera Müzesi’nde açılan ‘Yıldız Moran-Zamansız Fotoğraflar’ sergisinin kataloğu,
onu şöyle tarif ediyor: “Işığı büyük bir ustalıkla kullanarak elde ettiği
teknik başarısının ötesinde; ruhunu, aklını, kalbini yani kendini de katarak
görüntünün izini derinleştirebilmiş bir fotoğrafçı.” Belli ki izini
kaybettirmekte de ustaydı.
KAYNAK:
Cumhuriyetin 91’inci yılında 91 sembol kadın
(hürriyet.com.tr, 29.10.2014).
