Müzisyen,
Türk Halk Müziği Sanatçısı (D. 17 Şubat 1919, Şanlıurfa – Ö. 7 Mart 1988,
Şanlıurfa). Gazeteci-yazar ve Sağlık Bakanlığı Basın Müşaviri Osman Güzelgöz,
oğludur. Baba adı İbrahim, anne adı İslim’dir. Esas mesleği tenekecilik
olduğundan Tenekeci Mahmut diye anılmıştır. Kütüphane memurluğu da yapmış olan
Güzelgöz, Urfa folklor tarihinde müzisyen olarak önemli bir yere sahiptir. Urfa
repertuarında icra edilen türküleri, hoyratları, gazelleri okumuş ve aynı
zamanda Urfa ile ilgili hikaye, masal, mani, gazel, atasözleri ve benzeri
folklorik bilgilerde söz sahibi olmuştur. Urfa adına birçok türküyü TRT
repertuarına kazandırmıştır. Ayrıca MİFAD tarafından Urfa’da yapılan derleme
çalışmalarında kendisinden kaynak kişi olarak faydalanılmıştır.
Mahmut
Güzelgöz, uzunca bir müddet Şanlıurfa Halk Kütüphanesi ve Şanlıurfa Müzesi'nde
çalışıp emekli oldu. Evli ve 12 çocuk babasıdır.
Şanlıurfa'nın
ünlü müzik ustalarından Mukim Tahir, Damburacı Derviş, Hacı Nuri Hafız ve Cuan
Mehmet ile birlikte musiki meclislerine katıldı. Ayrıca mevlithanlık yaptı.
Halkevi, Musiki Cemiyeti ve Halk Kütüphanesi'nde açılan kurslarda birçok talebe
yetiştirdi. Usta gazelhan Kazancı Bedih Yoluk başta olmak üzere Mehmet Özbek,
Abdullah Balak, Vefik Ataç, Lütfü Emiroğlu, Mahmut Coşkunses, Mehmet Delioğlu,
Bakır Karadağlı, Halil Sezgin gibi birçok sanatçı kendisinden yararlandı.
İbrahim Tatlıses, Mahmut Tuncer, Zekeriya Ünlü, İzzet Altınmeşe ve Selahattin
Alpay gibi birçok ses sanatçısı da ondan istifade etti ve derledikleri
türküleri plaklara ve kasetlere okudu.
Mahmut
Güzelgöz, halk kültürünün kaynak kişisi yönü ile bir hazine idi. Muzaffer
Sarısözen ve Mehmet Özbek'in kendisinden derlediği "Alaydım elin
elime", "Bahçıya kuzu girdi", "Daracık sokakta yare
kavuştum", "El zanneder ben deliyem", "Fırat kenarının ince
dumanı" "Kalanın ardında ekerler küncü" gibi birçok türkü ile
Abuzer Akbıyık ve Osman Güzelgöz tarafından derlenen "Abdonun odası takalı
camlı", "Çekin çadırımı kuru yazıya", "Çorabı çektim
dizime", "Eminem oturmuş daşın üstüne", "Kala yeri",
"Maraş
Maraş
Derler", "Yaz gelende yaylaları gezmeli" adlı uzun havalar
Şanlıurfa adına TRT repertuarına alındı.
1960
yılında Prof. Dr. İlhan Başgöz ve gazeteci Fikret Otyam, Tenekeci Mahmut
Usta'dan türküler derledi. Bu derleme bantları Amerika'da İndiana Üniversitesi
arşivine alındı. 1976 yılında Kültür Bakanlığı'ndan Yaşar Doruk, kendisinden
325 türkü ve uzun hava derledi ve derlenen ezgilerin bir bölümü
"Şanlıurfa'dan Derlenen Türküler ve Uzun Havalar" adlı kitapta
yayınlandı. 1976 yılında Kültür Bakanlığı'ndan araştırmacı Güner Sernikli
kendisinden 5 adet hikaye derledi ve MİFAD arşivine aldı.
1980
yılında oğlu Osman Güzelgöz, Cihat Kürkçüoğlu ve Bakır Karadağlı'nın sazları
eşliğinde makam sıralarına göre türkü ve uzun havaları derledi. Abuzer Akbıyık
ve Sabri Kürkçüoğlu, kendisi ile yıllar süren derleme çalışmaları yaptı, elde
ettikleri bilgileri kitap, dergi ve gazetelerde yayınladı. Güzelgöz, Şanlıurfa
ile ilgili birçok radyo ve televizyon programına kaynak kişi ve okuyucu olarak
katıldı.
1984
yılında Kültür Bakanlığı'nca Ankara'da düzenlenen "Kaynaktan Radyoya
Televizyona" programında kendisine "Halk Kültürüne Hizmet Ödülü"
verildi. 4 Mart 1992 tarihinde Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma
Vakfı (ŞURKAV) tarafından "Tenekeci Mahmut Güzelgöz'ü Anma Gecesi"
düzenlendi. Hayatı ve yaptığı çalışmalar Abuzer Akbıyık tarafından kitap haline
getirilerek, "Şanlıurfa Folklorunun Kaynak Kişisi Tenekeci Mahmut
Güzelgöz" adıyla 1992 yılında ŞURKAV tarafından yayınlandı. 1997 yılında
Osman Güzelgöz'ün mahalli bantlardan derleyerek hazırladığı Tenekeci Mahmut
Güzelgöz'ün okuduğu eserler, Kalan Müzik firması tarafından CD ve kaset olarak
yayımlandı. 1959 yılında İlhan Başgöz'ün kendisinden yaptığı derlemeler ve Urfa
Faslı Örneğinden oluşan özel bir arşiv çalışması yine Kalan Müzik tarafından
yayımlandı. Şanlıurfa'da 2 sokak, 1 park ve 1 okula "Tenekeci Mahmut
Güzelgöz" ismi verildi.
Abuzer
Akbıyık ve Sabri Kürkçüoğlu, Tenekeci Mahmut Güzelgöz’den yıllar süren
çalışmalarla derlemeler yapmış ve bu derlemelerini ”Folklor ve Şanlıurfa”,
“Şanlıurfa Hoyrat ve Manileri” ve “Şanlıurfa Halk Müziği”, “Notalarıyla
Türkülerimiz ve Hikayeleri” adlı kitaplarında, çeşitli dergi ve gazetelerde
yayınlamışlardır. Hayatı ve yaptığı çalışmaları Abuzer Akbıyık tarafından kitap
haline getirilmiş, bu kitap, “Şanlıurfa Folklorunun Kaynak Kişisi Tenekeci
Mahmut Güzelgöz” adıyla ŞURKAV tarafından yayınlanmıştır.
Tenekeci Mahmut Güzelgöz, Şanlıurfa ile ilgili
birçok radyo ve televizyon programına katılmıştır. 1984 yılında Kültür
Bakanlığı’nca hazırlanan “Kaynaktan Radyoya Televizyona” programı bunlardan
biridir. Ankara’da yapılan bu programda Türkiye’den çağrılan üç folklor ustası
arasında yer almış ve kendisine Kültür
ve Turizm Bakanı tarafından “Halk Kültürüne Hizmet Ödülü” verilmiştir.
Vali
Ziyaeddin Akbulut zamanında Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat Ve Araştırma
Vakfı (ŞURKAV) tarafından 4 Mart 1992 Tarihinde Şanlıurfa’da DSİ salonunda “Tenekeci Mahmut Güzelgöz’ü
Anma Gecesi düzenlemiştir. Gecede merhumun hayatını Abuzer Akbıyık anlatmış,
Sanat kişiliğinden Mehmet Özbek bahsetmiş, çeşitli anekdotlar dile getirilmiş
ve Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Korosu, koro ve solo olarak türkülerinden
oluşan bir konser vermiştir.
1960
Yılında Tenekeci Mahmut’tan yapılan derlemeler, Prof. Dr. İlhan Başgöz ve
Abuzer Akbıyık tarafından Kitap ve CD olarak hazırlandı. Albüm, Kalan Müzik
yayınları arasında çıktı. Kültür ve Turizm Bakanlığının katkılarıyla Data
Prodüksiyon tarafından “Urfalı Tenekeci Mahmut” belgesel filmi çekildi.
Mahmut
Usta’nın adının bir okula verilmesi konusunda
29 Kasım 2005 tarihinde Abuzer Akbıyık Valiliğe başvurmuş, Şanlıurfa
Valisi Şemsettin Uzun başkanlığındaki Milli Eğitim Müdürlüğü komisyonu
kararıyla Şanlıurfa’nın Sırrın Mahallesi’nde açılan bir ilköğretim okuluna
"Tenekeci Mahmut Güzelgöz” ismi
verilmiştir.
Tenekeci
Mahmut Güzelgöz, 7 Mart 1988'de memleketi Şanlıurfa’da vefat etmiştir.
Güzelgöz'ün
oğlu gazeteci-yazar ve Sağlık Bakanlığı Basın Müşaviri Osman Güzelgöz, Babasını
şöyle anlattı:
"Babam Şanlıurfa kültürünün, özellikle de
folklor ve musikisinin canlı bir hafızasıydı. Kaynak kişi olarak kültürümüzün
bugünlere taşınmasında çok önemli katkıları olduğunu herkes biliyor ve takdir
ediyor. Urfa türkülerinin bizim kuşağa aktarılmasında önemli rol oynadı. Urfa
türkülerinin TRT ve Kültür Bakanlığı arşivlerine girmesine vesile oldu. Babam
Tenekeci Mahmut Güzelgöz, aynı zamanda usta bir icracı ve iyi bir öğretmendi.
Birçok gecede gazel, hoyrat, şarkı, türkü ve ilahi okudu. Böylece Urfa müzik arşivine
yüzlerce doküman bıraktı. Gerek musiki cemiyetlerinde gerek sıra gecelerinde
birçok talebe yetiştirdi. Değerli sanatçılar Kazancı Bedih, Mehmet Özbek,
Abdullah Balak, Mahmut Coşkunses, Mehmet Delioğlu, Mahmut Tuncer, Zekeriya
Ünlü, Halil Sezgin, Bakır Karadağlı bunlardan sadece birkaçıdır. Başta İstanbul
Şanlıurfa Dayanışma Derneğimiz olmak üzere, kültürümüze ve kültür
emekçilerimize değer verenlere, gecenin düzenlenmesine emeği geçen herkese teşekkür
ediyorum."
KAYNAKÇA:
Tenekeci Mahmut Güzelgöz Kimdir? Urfapress.net, 17 Mayıs 2011), Mahmut Güzelgöz
(Tenekeci Mahmut) Hayatı (urfadahaber.com, 08 Aralık 2016), Urfalı Tenekeci Mahmut Güzelgöz (abuzerakbiyik.blogcu.com,
23.01.2018), Tenekeci Mahmut Güzelgöz Ortaokulu (tmguzelgozorta.meb.k12.tr,
23.01.2018).