Şair (D. ? Amasya – Ö. 1474, Amasya). Asıl
adı Zeynü’n Nisa. Babası Mehmed isminde Amasyalı bir kadıdır. Latifî
tezkiresine göre Kastamonulu, Âşık Çelebi’ye göre Amasyalıdır. Divan Edebiyatı’nın
bilinen ilk kadın şairidir. İlk derslerini babasından alan Zeynep Hatun, Arapça
ve Farsça öğrendi. Babası gibi Amasya’da kadı olan İshak Fehmi Efendi ile
evlendikten sonra Arap ve Fars edebiyatı hakkında bilgilerini geliştirdi. Şiir
yazacak düzeydeki Farsça bilgisinin yanında müzik bilgisine de sahipti.
Divan şiiri motiflerine
bağlı kaldığı eserlerinde, dönemin erkek şairlerinin aşk anlayışını sade ve içten
bir anlatımla sürdürdü. Sehî Bey’in Heşt
Behişt adlı tezkiresinde, Zeunep Hatun’un şiirlerini bir divanda
toplamaktan söz eden bir makta beyti vardır. Adı geçen eserin Fatih Sultan
Mehmet adına düzenlendiği söylenir; ancak ortada yoktur. Elde yalnızca bir
tezkireden diğerlerine geçen birkaç şiiri vardır.
Zeynep Hatun şiirlerinde,
bir şair olarak kabul görebilmek için, arzularının merdane (erkeğe yakışan,
mertçe) olmasını, tıpkı alçakgönüllü bir erkek gibi bilge olmak istediğini
vurgular. Kadının isteklerini açgözlülük olarak nitelendirir ve döneminin
kadının aşağılık konumundan kurtulmak istediğini dile getirir. Yumuşaklık,
sevecenlik gibi kadına özgü değerlerin zayıflık ve ruhsal eksiklik olduğunu
söyler. Çağdaşı olan Mihri Hatun ile aralarında latifeler ve şiir söyleşmeleri
vardır. Âşık Çelebi, Mesairus Şuara
adlı eserinde Zeunep Hatun’un yaşamının son döneminde şiiri bırakarak inzivaya
çekildiğini anlatır.
HAKKINDA: İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurlar (1946), Refik Ahmet
Sevengil / Eski Şiirimizin Ustaları (1964), Nihad Sami Banarlı / Resimli Türk
Edebiyatı Tarihi (1971), Günay Kut / Başlangıcından Günümüze Kadar Büyük Türk Klasikleri
(1985), Mübeccel Kızıltan / Divân Edebiyatı Özelliklerine Uyarak Şiir Yazan
Kadın Şairler (Sombahar, Ocak-Nisan 1994), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006).