Şair ve yazar (D. 11 Nisan 1921, Ankara - Ö. 14 Eylül 1998, İstanbul). Ankara Lisesi (1940) mezunu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde üç yıl okuduktan sonra gazetecilik mesleğine başladı. Arkadaşlarıyla birlikte Battal Gazi gazetesini (1945-48) çıkardı. Türk Haberler Ajansı ve Demokrat Ankara gazetesinde (1950-53) çalıştı. Yeni İstanbul (1953-60), Vatan, Ant (1961-67) gazete ve dergilerinin Ankara temsilciliğinden sonra Ankara’da lokanta işletmeciliği (Kalem Meyhanesi, 1967-69) yaptı. Daha sonra İstanbul’a yerleşerek Günaydın gazetesi ile Yeni Gazete’de röportajlar yaptı. Çalışmalarını Akşam, Barış ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra yazarlığı yaparak sürdürdü.
İlk şiiri Gençlik Dergisi’nde (İstanbul, 10.1.1942) çıkmış, ilk şiir kitabı Birinci Kilometre toplatılmıştı (1945). Yazıları, çalıştığı gazetelerin dışında Kaynak, Seçilmiş Hikâyeler kendi çıkardığı Meydan (tek sayı, Ankara, 15 Mayıs 1948), Yeryüzü, Yeditepe, Dost, Türk Dili, Yansıma, Sanat Olayı dergilerinde yayımlandı. Şiir kitapları ve romanları dışındaki eserleri fıkra ve anılarından seçmelerle oluştu. Anıları romanlarından daha çok ilgi gördü. Acılı Kuşak’ta tek parti yönetiminin yazar ve aydınlar üzerindeki baskılarını anlattı. Söz Gibi adlı şiir kitabıyla 1978 yılında Lions Edebiyat Ödülünü kazandı.
“Mehmed Abi, gazetecilik yaptı, yaşamını öyle kazandı. Sürgün Alayı, Pulsuz Tavla gibi romanlar yazdı, Acılı Kuşak, Şairler de Döğüşür gibi önemli yapıtlar bıraktı yazınımıza, ama o şairdir. özyaşamın hüznünü, düzene kırgınlığı, yaşama sevincini, insan onurunu görürsünüz o şiirlerde. İnsana öylesine yakındır ki, yüreğinde güvercin yuvası vardır. O şiirlerle vardır Mehmed Abi. Kaynağında, onu şair olarak tanımaz kimse, ama şiirimizin göbeğindedir o.” (Vecihi Timuroğlu)
“‘Rüzgâlarım Yalar’, aslında bir aşk şiiridir: ‘Nice aşklarım, sevdalarım vardır; / Hep geçmişte sandığım / Tazelenir durmadan / Genç kılar beni. / Sen bilmez misin ki / Ben aşksız, sevdasız olamam’, der bir yerinde... Paul Eluard’ın ‘Özgürlük’ şiirinin de bir aşk şiiri olarak yazılmaya başlandığı söylenir. Aşk da bir tür özgürlük arayışı değil mi? Aşkla özgürlüğün sınırının nerede kesişip nerede ayrıldığını saptamak pek de olanaklı değildir... Mehmed Kemal’in o şiiri, aslında pek çok izlekten geçen bir iç dökme çabasıdır da. Benim bugünkü yaşlarımdayken yazmış onu. Bakıyorum da, ben de son yıllarda yaşlılığın ayak seslerinin duyulduğu şiirler yazıyorum. İnsanız, hepimiz aynı zaman tünelinden geçiyoruz. Az çok benzer duygularımız, endişelerimiz, korkularımız, tasalarımız yar. Çünkü hepimizin ineceği son istasyon aynı yerde! Önemli olan geride adam gibi bir şeyler bırakıp gitmek, Mehmed Kemal gibi.
“Mehmed Kemal, acılı kuşaklardan birinin temsilcisiydi. Biz de başka acılı kuşakların insanlarıyız. Ama kuşağının insanı olmak yetmiyor, sözcüsü de olmak gerekiyor, Mehmed Kemal gibi...” (Hüseyin Atabaş)
ESERLERİ:
ŞİİR: Birinci Kilometre (1945), Dünya Güzel Olmalı (1954), Söz Gibi (1977, gen. bas. 1982), Öğle Rakıları (1986), Tükenmez (bütün şiirleri, 1990).
ROMAN: Sürgün Alayı (1974), Pulsuz Tavla (1976), Kalenin Eteğinde (Pulsuz Tavla ile, 1984).
ANI-DENEME-RÖPORTAJ: Acılı Kuşak (1968), Politika ve Ötesi (1970), 12 Mart / Öfkeli Generaller ve İşkence (1974), Sol Kavgası (1975), Ara Rejim-Kara Rejim (1979), Celal Bayar Efsanesi ve Raftaki Demokrasi (1981), Şairler Dövüşür (1982), Türkiye’nin Kalbi Ankara (1983), Bir Deste İskambil (1985), Bu Darbeler Kimin İçin (1986), Gayrıresmî Yakın Tarih ve Nerde Eski Seçimler? (1991), Haber Peşinde 50 Yıl (1993).
KAYNAK: Osman Nebioğlu / Türkiye’de Kim Kimdir (1962), Hikmet Altınkaynak / Edebiyatımızda 1940 Kuşağı (1977), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), Doğan Hızlan / Şiirde Taklit Çabuk Sırıtır (söyleşi, Gösteri, Ağustos 1982, s. 21), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (2. bas. 1982), Şükran Kurdakul / Çağdaş Türk Edebiyatı Cumhuriyet Dönemi (1987, s. 284-287) - Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Vecihi Timuroğlu / Mehmed Kemal’in Ardından (Cumhuriyet Kitap, 1.10.1998), TDE Ansiklopedisi (c. 6), Hüseyin Atabaş / Özgürlüğün Geldiği Gün İçinde (1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Cemal Süreya / Toplu Yazılar I (2000), TBE Ansiklopedisi (2001), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
