Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yönetmen, senarist, şair, oyun yazarı, çevirmen (D. 14 Temmuz 1930, İstanbul – Ö. 26 Temmuz 2023, İstanbul). Tam adı Ahmet Yılmaz Gruda. 2019’da hayatını kaybeden oyuncu Ayşen Gruda eski eşidir. Ortaöğrenimini Ankara Ticaret Lisesi ikinci sınıfta iken yarıda bırakarak hayata atıldı. Bir süre Ankara’da banka memurluğu ve muhasebecilik yaptı.
İstanbul Yeni Sabah gazetesinde de
bir ara muhasebeci olarak çalıştıktan sonra 1952’de tiyatro çalışmalarına
başladı. 1956’da Cep Tiyatrosunda başlayarak, Küçük Sahne, Dormen Tiyatrosu,
Ulvi Uraz Tiyatrosu, Ankara Meydan Sahnesi, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner
Tiyatrosu, Devekuşu Kabare Tiyatrosu, Ankara Devlet Tiyatrosu gibi çeşitli
tiyatrolarda oyunculuk yaptı. Ankara ve İstanbul (TRT) Radyo Tiyatrolarını,
İstanbul Büyükşehir Belediyesine bağlı Muammer Karaca Tiyatrosunu yönetti.
Türkiye’de ilk kez “One Man Show: Tek Kişilik Gösteri: Çağdaş Meddah”ı
sahneye koyup oynamıştı.
Yılmaz Gruda'nın eserlerinde geleneksel Türk tiyatrosu
ve Çehov etkisi açıkça görülür. Kamera önünde de yer alan Yılmaz Gruda, sinema
ve dizi filmlerde rol almaktadır. Şimdiye dek 250’yi aşkın filmde oynadı,
senaryolar yazdı.
Oyunculuğu kadar edebiyatçı kimliğiyle de adından
çokça söz ettiren Yılmaz Gruda, aynı zamanda Attilâ İlhan ile beraber mavi
hareketini yaratan şairlerdendir. İlk şiiri “Memoya Mektup” 1945’te Yağmur
ve Toprak dergisinde, diğer şiirleri 1945’ten itibaren Yağmur
ve Toprak, Mavi, Şairler Yaprağı, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Yeditepe,
Kaynak, Dost, Soyut, Varlık, Kitaplık gibi dergilerde çıktı. 1999
Behçet Aysan Şiir Ödülünü, Marathon adlı dosyası ile 2003
Yunus Nadi Şiir Armağanını aldı
Yılmaz Gruda İçin Ne
Dediler?
“İkinci Dünya
Savaşı sonrasının yılgın ve umutsuz insanlarını ele aldı.(...)
1955’ten sonra kendine özgü
vurucu bir ses buldu.” (Şükran Kurdakul)
Kendi
ve Kendisi başlıklı şiirinde yaşama bakışını özetlemişti.
“Yayları fırlamış koltuktayım kendim /
Sehpada sigara paketi, çakmak/ Terliklerime bakıyorum arada bir/ Yıpranmış,
bana benzeş/ Karşımda teve/ Kan sağanağıyla iniyor haberler/ İnsan
kırıntılarıyla Toparlayalım:/ Kendisi yere dağılmış/ Kendim koltukla türdeş /
İnsana yazılıyız hala!”
Şair kimliği tiyatro ve televizyon
dizisi oyunculuğunun gölgesinde kalan Yılmaz Gruda şiirimizin önemli
temsilcilerinden biriydi.
Ödülleri:
1958 yılından 2023'e 65 yıllık süreçte,
yüzü aşkın Sinema ve TV dizisinde çok önemli roller oynayan Yılmaz Gruda
Antalya Film Festivali Yaşam Boyu Onur Ödülü, Sadri Alışık Yaşam Boyu Onur
Ödülü sahibiydi.
Çerçi Zeus ile 1999 Behçet Aysan Şiir
Ödülü, Marathon "Bir Uzun Koşu" ile Yunus Nadi Şiir Ödülü'nğü 2003
yılında kazandı.
Vefatı:
Yılmaz Gruda, 93 yaşında iken 26 Temmuz 2023
günü İstanbul’da vefat etti. Yılmaz Gruda
için 27 Temmuz 2023 günü saat 15.00’de İBB Şehir Tiyatroları Üsküdar
Musahipzade Celâl Sahnesi'nde anma töreni düzenlendi. Gruda, aynı gün Karacaahmet
Şakirin Camiinde kılınacan ikindi namazını ardından Karacaahmet Mezarlığında
toprağa verildi.
Yılmaz Gruda’nın vefatını üyesi olduğu Türkiye Yazarlar
Sendikası Yönetim Kurulu taziye mesajı yayımlayarak duyurdu. Mesajda “Edebiyat,
tiyatro ve sinema & televizyon seyircilerinin anılarında yaşayacak olan
Yılmaz Gruda'ya uğurlar olsun diyoruz denildi.
KİTAPLARI:
Şiir: Çarmıhtaki Yeni Mehmet (1968), Kuyumcular (1980),
Çerçi Zeus (1997), Bir Çürümüş Kent Belgeseli (2002), Marathon-Bir Uzun Koşu
(2002), Bir Başka O - Oratoryo
Deneme: Şu Bizim Tiyatromuz (1976), Biraz Reklam Alır mısınız?
(1986), Camdaki Düşman (TV Üzerine Görüşler, Türkân Gruda ile, 1991), Gelir Ergeç (2017).
Araştırma-İnceleme-Derleme: Çağdaş Edep-Erkan Görgü Kitabı, Bektaşi
Fıkraları (2011), Sultan Abdülaziz Vak'ası (2012), Yeşilçam Cehennemi (2016).
Çeviri: Tek Perdelik Dokuz Oyun (Anton Çehov‘dan, 1984).
Tiyatro Ödülleri:
Sadri Alışık Tiyatro Ödülleri 2018 - "Onur
Ödülü"
Rol Aldığı Bazı Tiyatro Oyunları:
Gülmeye Geldik Dünyaya / Oyuncu / Yazar -
2018
Biz Bize Benzeriz / Oyuncu / Yazar -
2018
Ayı / Teklif / Çevirmen - 2017
Frankenstein / Oyuncu - 2015
Kuğunun Şarkısı-Bir Evlenme Teklifi / Çevirmen
Senaryo:
Güler misin Ağlar mısın? (1988)
Rol Aldığı Film ve Diziler:
The Turkish Detective (Timur İkmen, TV
Dizisi 2023)
Üç Günlük Dünya (Sinema Filmi 2023)
Kuzenler Firarda 2 (Sinema Filmi 2023)
Rumi (Baycu Dede, TV Dizisi 2023)
Mahalleden Arkadaşlar (Husrev, Sinema
Filmi 2022)
Yanlış Anlama 2 (Sinema Filmi 2022)
Rüzgargülü (Sinema Filmi 2022)
Prens (Larousse, TV Dizisi 2022)
Çukur
(Yaşlı Aliço, TV Dizisi 2021)
Acans
(TV Dizisi 2021)
İyi
Aile Babası (Vedat Hoca, TV Dizisi 2020-2021)
Menajerimi
Ara (Yılmaz Gruda TV Dizisi 2020)
Bir
Aile Hikayesi Ara (TV Dizisi 2020)
Şahsiyet
(Yatan hasta, Konuk oyuncu, TV Dizisi 2018)
My Name
is Batlir, not Butler (Ayhan Amca, Sinema Filmi 2018)
Sorma
Neden (Sinema Filmi 2018)
Görevimiz
Tatil (Sinema Filmi 2018)
Göktaşı
(Sinema Filmi 2018)
Ailecek
Şaşkınız (Rıza Bey, Sinema Filmi 2018)
Yıldızlar
Şahidim (Ragıp, TV Dizisi 2017)
Ver Kaç
(Avni Amca, Sinema Filmi 2017)
Batlır
(Ayhan Amca, Sinema Filmi 2017)
İsmail
ve Roza (İsmail, Sinema Filmi 2016)
Mutlu
Ol Yeter (Ziya, TV Dizisi 2015)
Biz Bir
Dolaşalım (Fevzi Bey, Sinema Filmi 2015)
Adana
İşi (Şimşek'in Dedesi, Sinema Filmi 2015)
Olur
Olur! (Sinema Filmi 2014)
Kod Adı
K.O.Z. (Emin Emmi, Sinema Filmi 2014)
Gülcemal
(Abdülkerim, Sinema Filmi 2014)
Ulan
İstanbul (Dülgen Hoca, TV Dizisi 2014)
Otel Divane
(Sadık Yarim, TV Dizisi 2014)
Vicdan
(TV Dizisi 2013)
Galip
Derviş (Cavit Sönmezoğlu, TV Dizisi 2013)
Fatih
(Emir Ali Çelebi, TV Dizisi 2013)
Sürgün
İnek (Cebrail Dede, Sinema Filmi 2013)
Aşk
Ağlatır (Sinema Filmi 2013)
İşler
Güçler (Rüstem Abi, TV Dizisi 2012)
Suskunlar
(Ömer, TV Dizisi 2012)
Celal
Tan ve Ailesinin Aşırı Acıklı Hikayesi (Nida Bey, Sinema Filmi 2011)
Aşk
Tesadüfleri Sever (Kemal Dede, Sinema Filmi 2011)
Çakıl
Taşları (Süleyman, TV Dizisi 2010)
Aşk
Geliyorum Demez (Mankenci Atilla, Sinema Filmi 2009)
Şeytanın
Pabucu (Nahit, Sinema Filmi 2008)
Kavak
Yelleri (Haşmet, TV Dizisi 2007-2010)
Bez
Bebek (Dede, TV Dizisi 2007)
Bay
Kamber (TV Dizisi 1994)
Kaynanalar
(Demirkan Zıvana, TV Dizisi 1988)
Gel
Barışalım (Sinema Filmi 1976)
Kartal
Yuvası (Muhtar, Sinema Filmi 1974)
Gülerken
Ağlayanlar (Necla'nın Babası, Sinema Filmi 1973)
Zulüm
(Sağır, Sinema Filmi 1972)
İç
Güveysi (Bahçevan Bayram, Sinema Filmi 1970)
Demir
Yumruklu Üçler (Sinema Filmi 1967)
Ben Bir
Kanun Kaçağıyım (Okmeydanlı Cemil, Sinema Filmi 1966)
Rüzgar
Zehra (Musa, Sinema Filmi 1963)
İstanbul'da
Aşk Başkadır (Sinema Filmi 1961)
Ölürüm
De Ayrılmam (Sinema Filmi 1959)
Dokuz
Dağın Efesi (Hasan Çavuş, Sinema Filmi 1958)
Üç
Garipler (Seslendirme, Sinema Filmi 1957)
KAYNAKÇA:
Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran
Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. bas. 1999), İhsan Işık / Türkiye
Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) -
Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi
(2006, gen. 2. bas. 2007), TBE Ansiklopedisi (2001), Yılmaz Gruda / Bir Çürümüş
Kent Belgeseli (2002), Mehmet Nuri Yardım / Edebiyatımızın Güleryüzü (2002),
Şiirin uzun Yürüyüşü (Kitap Rehberi, Kasım 2002), H. Hüseyin Yalvaç / Yılmaz
Gruda Şiirin Uzun Yürüyüşü (2002), Sevgi Özel / Marathon (Cumhuriyet Kitap,
4.7.2002), Yılmaz Gruda kitapları (sozcu.com.tr, diğer internet kitapçıları,
26.01.2019), Yılmaz Gruda (tiyatrolar.com.tr, 26.01.2019), Yılmaz Gruda
(imdb.com, 22.03.2022), Yılmaz Gruda (sinematurk.com, 22.03.2022), Yılmaz Gruda
(diziseti.tv, 22.03.2022), Yılmaz Gruda (beyazperde.com, 22.03.2022), TYS Vefat
duyurusu (facebbook, 27.07.2023).
