Akademisyen, Prof. Dr., Araştırmacı Yazar, Kırım Tatarları halk lideri, siyasetçi, Ukrayna Parlamentosu Üyesi. Tam adı Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Mustafa Kırımoğlu olarak da bilinmektedir. Türkiye’de daha çok Mustafa Cemiloğlu adıyla tanınmış ve bu isimle hakkında yazılar yazılmıştır.
Prof.
Dr. Mustafa Cemiloğlu, 13 Kasım 1943’te Kırım’ın Sudak şehri yakınlarında‚
Ayserez köyünde dünyaya geldi. Eşi: Safinar Dzhemileva ile evlidir; Khaiser
Dzhemiliev, Elzara Abduldzhelilova, Eldar Ebubekirov adlarında üç çocuk babasıdır.
Vasfiie Khairova, Anafi Dzhemilev, Dilyara Seitveliyev, Hulzar Abduramanova,
Asan Dzhemilev, Shevkiie Asanova adlarında altı kardeşi vardır.
1998'den
beri Ukrayna Yüksek Şurası üyesidir ve kurulduğu tarih olan 1991'den 2013'e
kadar Kırım Tatar Millî Meclisi'nde başkanlık yapmıştır.
Alman
işgali esnasında Mayıs 1944'te Stalin’in Kırım Tatarlarını sürgüne göndermesi
ile birlikte, Kırımoğlu da altı aylık bebek olarak ailesiyle sürgüne
gönderildi. Taşkent Üniversitesi'nde öğrenim görme talebi, Nazi Almanyası'nın
Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni işgale giriştiği Doğu Cephesi'ndeki Lvov-Sandomierz
Taarruzu sırasında, Nazilere yardım eden ve Sovyetler Birliği'ne ihanet eden
bir aileye mensup olduğu gerekçesi ile reddedildi.
Sürgün
yaşamı sırasında resmen Özbekistan’da yaşamasına karşın verdiği insan hakları
mücadelesi sürecinde birçok kez sürgüne gönderildi, hapse ve çalışma kamplarına
atıldı. 12 Ekim 1986 tarihinde ABD Başkanı Ronald Reagan ile Sovyet lideri
Mihail Gorbaçov arasında gerçekleşen Reykjavik Zirvesi'nde Sovyet aydını Andrey
Saharov, Sovyet tümgenerali Pyotr Grigorenko ve Kırım Tatarlarının önderi
Mustafa Cemilev’in hürriyetlerine kavuşması karara bağlandı. 1989 yılında
gizlice Kırım’a döndü. 1991 yılında ise Gorbaçov Kırım Tatarlarının vatanlarına
dönmesine izin verdi. Bundan sonra soyadı alarak faaliyete girişti
Kırım
Tatarlarının yürütme organı olan Kırım Tatar Millî Meclisi'nin kararı ile
kendisine "Kırımoğlu" soyadı verildi.
Ekim
1998'de Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Kırım Tatarlarının
barışçı mücadelesine katkısı nedeni ile Kırımoğlu'na Nansen Mülteci Ödülünü
layık gördü.
15
Nisan 2014 tarihinde Kırım Tatarları'nın Sovyet yönetimi tarafından maruz
bırakıldığı sürgünü sürekli gündemde tutan ve Ukrayna Parlamentosu'nda Kırım
Tatarları'nin temsilciliğini yapan Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu'na Abdullah Gül
tarafından Cumhuriyet Nişanı tevcih edilmiştir.
2
Mayıs 2014 tarihinde Moskova üzerinden Kırım Özerk Cumhuriyeti'ne gitmek
isteyen Kırımoğlu, önce Moskova Havaalanında alıkondu, ardından Kiev'den geldiği
uçakla Ukrayna'ya geri gönderildi. Bunun üzerine Kırım'ın Ermenipazar sınır
kapısına gelen Kırımoğlu'na yine giriş izni verilmedi. Karşılamaya gelen 5 bin
kadar Kırımtatarı'nın da zorla barikatları aşması üzerine ara bölgede miting
düzenleyen Kırımoğlu, kan dökülmesini önlemek için sakin davranma çağrısı
yaparak, teslim olunmamasını, mevcut rejimle mücadele edilmesi gerektiğini
söyledi. Kırımoğlu'nun ülkeye girişinin yasaklandığı ilan edildi.
6 Mayıs Kırımoğlu’nun Kırım’a alınması için
binlerce Kırım Tatarı'nın sınırda eylem ve gösteri düzenlemesini "Radikal
unsurların toplum düzenini bozma girişimi" ilan eden Vladimir Putin'in
Kırım'a atadığı savcı Natalia Poklonskaya, Rusya Soruşturma Komitesi ile Rusya
Federal Güvenlik Servisi’nden (FSB) eylemi düzenleyen kişilerin yakalanması ve
cezalandırılmasını talep etti. Ayrıca savcı Poklonskaya, "Çubarov ve Kırım
Tatarlarının eylemlerine son vermemeleri durumunda KTMM'nin kapatılacağı"
uyarısında da bulundu.[6]
5 Kasım 2021’de Ukrayna Parlamentosu'na yeniden
seçilmiştir.
5
Kasım 2021’de Ukrayna Parlamentosu'na yeniden seçilen Prof. Dr. Mustafa Cemiloğlu,
Bahçesaray ve Kiev’de yaşamaktadır. Tatar Türklerinin ana vatana dönmesi ve
davalarını dünya kamuoyuna duyurmak amacıyla 303 gün açlık grevi yapmıştır.
Kitapları:
Halk
Hikâyelerinde Doğum Motifi (1959)
Aşık
Şevki Halıcı: Hayatı, Sanatı, Şiirleri (2000)
İlköğretim
Okullarında Türkçe Öğretimi (2000)
Bursa
dağ köylerinde Türkmen kültürü (2002)
A
history of the Crimean Tatar national liberation movement: a sociopolitical
perspective (2004)
Türk
Dili ve Edebiyatı Öğretimi (2003, 2018)
Dil
Bilimi Açısından Türkçe Yazılı Anlatım ve Anlatım Teknikleri Öğretimi.
Hakkında Yazılan
Kitaplar:
Türklüğe
Adanmış bir Ömür: Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu (Prof. Dr. Necati Demir, Doç.
Dr. Osman Kubilay Gül, 2019)
Hayatını Konu
Alan Filmler:
A
Struggle For Home: The Crimean Tatars
KAYNAK:
TRT Avaz - Mustafa Cemiloğlu'nun Hayatı – YouTube (youtube.com, 15 Kasım 2016),
Ukrayna Parlamentosu'na yeniden seçilen
Mustafa Cemiloğlu kimdir? (hurriyet.com.tr, 5 Kasım 2021), Kırım Tatar
Türklerinin lideri Mustafa Cemiloğlu (mygazete.com, 18 Ağustos 2021), Mustafa
Cemiloğlu / Akademisyen / Uludağ Üniversitesi (bursa.com, 10.03.2022), Necip Abdülhamitoğlu
/ Mustafa Cemiloğlu Kimdir? (emelvakfi.org,
1976, erişim 10.03.2022), Prof. Dr. Mustafa Cemiloğlu Hayatı Ve Eserleri (millifolklor.com,
10.03.2022), Mustafa Cemiloğlu kitapları (kidega.com, kitapyurdu.com, hepsiburada.com,
nadirkitap.com, 10.03.2022), Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu (Cemiloğlu): Hayatı ve
fikirleri (avesis.marmara.edu.tr, 10.03.2022).