15 .
yüzyılda yaşamış her ikisi de tasavvuf ehli olan Bican kardeşler, bugün bile
önemini koruyan değerli eserler vermişlerdir. Bunlardan Yazıcıoğlu (Yazıcızade
) Mehmed Efendi, Ankara doğumludur, 1451’de Gelibolu’da ölmüştür. Hayatı
hakkında yeterli bilgi yoktur. Kendisi ve kardeşi Ahmed Bican’ın, aydın bir zat
olan babaları Yazıcı Salih Efendi tarafından eğitilmiş oldukları tahmin
edilmektedir. Mehmed Efendi’nin mükemmel Arapça ve Farsça bilmesi; hadis (Hz.
Muhammed’in söz ve davranışları), kelam, fıkıh (İslâm hukuku) ve tasavvuf
konularına derinlemesine nüfuz edebilmiş olması iyi bir öğrenim gördüğünü
ortaya koymaktadır.
Devrin
büyük mutasavvıfı Hacı Bayram-ı Velî’den irşad gördüğü, onun halifesi olduğu ve
Gelibolu’da bir tekkesi bulunduğu biliniyor. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde
Gelibolu’daki tekkesinden övgüyle söz edilmektedir. Yazıcızâde kardeşlerin Hacı
Bayram-ı Velî ile görüşüp ondan irşad almaları Sultan II. Murat ile görüşmek
için Edirne’ye yaptıkları bir gezi sırasında gerçekleşmişti.
Eserlerini
bugün de mevcut olan çilehanesinde yazmıştır. İlk yazdığı eser Megaribü’z-Zeman
Arapçadır. İkinci eseri olan Muhammediye ve kardeşi Ahmed Bican’ın eseri
Envaru’l-Âşıkîn, bu eserin açıklamalı çevirisidir. Yazıldığı günden zamanımıza
kadar Kırım, Kazan gibi çeşitli yörelerde ilgi gören Muhammediye, H. 853
(1449)’da tamamlandı. 9119 beyitten oluşan bu eser Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i
gibi yüzyıllarca bestelenerek okundu. Mezarı Gelibolu’nun biraz dışında,
İstanbul yolu üzerindedir.
Küçük kardeş Ahmed Bican ise; Gelibolu’da doğmuş
olup, onun da doğum tarihi belirsizdir; 1466’dan sonraki bir tarihte,
Gelibolu’da baki aleme göç etmiştir. Ağabeyi
ile Hacı Bayram-ı Velî’ye bağlandıktan sonra Gelibolu’da yaşadı, aynı yerde
öldü. Ağabeyi ve babasının eserlerini halkın anlayacağı sade bir dille Türkçeye
çevirmiştir.
ESERLERİ:
Envaru’l-Âşıkîn
(Âşıkların Işıkları, 1451, ağabeyinin Megaribü’z-Zeman
/ Zamanın Gün Batışları adlı eserinin çevirisi, 1001 Temel Eser dizisinde,
1975), Acaibü’l-Mahlukat (ünlü Arap coğrafya bilgini Kazvini’den özet
çeviri, 1453), Dürr-i Meknûn (tasavvufa dair bir risale), Şemsiyye (babası
Yazıcı Salih Efendi’nin aynı adlı çevirisi).
HAKLARINDA:
Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972), Behçet Necatigil /
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve
Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).
