Eğitimci, dilbilimci, yazar (D.
1861, İstanbul – Ö. 1935, İstanbul). Asıl adı Mehmed Ali olup, eserlerinde
kullandığı Ali Nazîmâ imzası ile tanındı. Soyadı Kanunu ile Yiğit soyadını
aldı. Hilâliahmer'in kurucularından Doktor Yarbay Ahmed Servet Bey'in oğlu,
Millî Mücadele döneminin tanınmış isimlerinden İbrâhim Süreyyâ Yiğit'in
ağabeyidir. Kafkas-Rus savaşları sırasında Osmanlı topraklarına göç eden Abhaz
bir ailedendir. İlk ve ortaöğrenimini Üsküdar’da tamamladıktan sonra
Galatasaray Mekteb-i Sultanîsi (Galatasaray Lisesi)’ne girdi. Burayı
bitirdikten sonra iki yıl Mekteb-i Mülkiye’de öğrenim gördü. 1881'de
Galatasaray Mekteb-i Sultanîsi Türkçe ve Arapça hocalığına tayin edildi.
1885-93 yılları arasında buradaki görevine ek olarak Mekteb-i Mülkiye'de
Fransızca dersleri verdi. 1888'de sultanî hocalarından Necib Bey ile beraber
Mekteb-i Edeb adıyla Arapça ve Farsça öğretilen özel bir okul açtı. Dönemin
tanınmış eğitimcilerinden Mehmed Zihni Efendi, Muallim Feyzi Efendi ve Muallim
Nâci de bu okulda ders verdi. Zihni Efendi ve Muallim Nâci, Mekteb-i
Edeb adını taşıyan ders kitaplarını bu okuldaki görevleri
sırasında hazırladı. Necib Bey'in ölümü ve Ali Nazîmâ’nın Maarif Nezâreti Tedkîk-i
Müellefât
Komisyonu üyeliğine getirilmesiyle okul 1890'da kapandı.
1894’te Galatasaray’daki
görevinden ayrılarak Aşiret Mektebi müdürlüğüne tayin edilen Ali Nazîmâ, kısa
bir süre sonra Mekteb-i Mülkiye müdür muavinliğine getirildi. Bu okulun
Fransızca hocalığı yanında Mercan İdadîsi Fransızca ve tercüme usulü hocalığı
(1900), Dârülfünun Ulûm-i Tıbbîiyye ve Dîniyye Şubesi müdür muavinliği (1895),
Dârülmuallimîn ile Vefa İdadîsi Fransızca hocalığı (1906) görevlerini dönem
dönem yürüttü. 1909 yılı başında Mekteb-i Mülkiye'deki müdür muavinliği
görevinden istifa etti. Aynı yıl Dârülfünun Elsine (Filoloji) Şubesi Türk dili
müderrisliğine ve Kadastro Mektebi müdürlüğüne tayin edildi. Kadastro
Mektebi'nin kapatılması, Dârülfünun derslerinin kaldırılmasıyla açıkta kaldı.
Bir süre sonra yeni kurulan İnâs Dârülfünunu müdürlüğüne ve Kavânîn-i Câriye
muallimliğine getirildi (1916). 1919'da Maarif Nezâreti Telif ve Tercüme
Heyeti üyeliğine, 1921'de Nişantaşı Sultânîsi müdürlüğü ve Fransızca
hocalığına, 1924'te Kadıköy, Davutpaşa, Gaziosmanpaşa orta mektepleri Fransızca
hocalığına getirildi. 1925'te yaş haddinden emekliye ayrıldı. Bundan sonra
Amerikan Erkek ve Kız kolejleriyle Saint Benoit Lisesi Türkçe, Üsküdar
Muhtelit Ortaokulu Fransızca hocalıklarında bulundu.
Ali Nazîmâ, 1925 yılında İstanbul
Muallimler Birliği'nden "Fazilet Mükâfatı" alan sekiz muallim ve müderris
arasında yer aldı.
BAŞLICA ESERLERİ:
Mükemmel
Osmanlı Lügati
(Fâik Reşad’la birlikte, 1320), Lugat-ı
Nazîmâ
(1901), Lugat-ı Tefeyyüz (1910), Mini Mini Lugat-ı
Tefeyyüz
(1912), Çukulata (1309), Çay (1309), Mükellim (Ahn'den tercüme, 1303),
Nevâbigu'l-kelîm
(Zemahşerî'den tercüme, 1303),
Yeni Müntehabât-ı Gülistan
(Sa'dî-i Şîrâzî'den tercüme, 1326), Muhtasar
Yeni Hesab, Nasihat-ı Hükema, Muhtasar Lisan-ı Osmani, Haritalı Küçük Tarih-i
Osmanî.
KAYNAKÇA: Hüseyin
Namık Orkun / Ali Nazîmâ Bey (Milli Mecmua, sy. 9, s. 139-140, 1340), İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk
Meşhurları (1946), Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve
Mülkiyeliler (1968), A. Fidarok / İçimizden
Birkaç İsim (Kafkasya
Gerçeği, sayı: 3, s. 25, 1991),
Sefer E. Berzeg / Kafkasya Diasporası’nda Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü
(1995), Nuyan Yiğit / Atatürk’le Otuz Yıl İbrahim Süreyya Yiğit'in Öyküsü
(s. 14-18, 2004), Alim Kahraman/ TDV İslam Ansiklopedisi (C. 32, s.453,454, 2006), İhsan
Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006, 2007) - Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri
Ansiklopedisi, C. 3, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).