Yazar, hukukçu (D. ?, Dobruca – Ö. 1996, İstanbul). İlk öğrenimini
Dobruca’da, ortaöğrenimini İstanbul’da yaptı. I. Dünya Savaşı başlayınca
İstanbul’a dönemediği için iki yıl süreyle Köstence’deki Mecidiye Müslüman
Seminar’ına devam etti. 1916’da Romanya’nın savaşa katılmasıyla Seminar kapandı
ve öğrenimi yarım kaldı. Kendi köyünde öğretmenlik yapmaya başladı. 1918
yılında Kırım’daki Sulkiewicz hükümeti, Kırım kökenli aydınların yurda
dönmeleri için çağrıda bulununca Ülküsal, bir Rus şilebiyle yola çıktı.
Ancak Akyar limanında Almanlar
tarafından yakalanarak kısa bir süre tutuklu kaldı. Serbest bırakılınca önce
Bahçesaray’daki Kaytmaz Ağa Okulunda, daha sonra Fatisala İlkokulunda öğretmenlik
yaptı. 1920 yılında Kırım’dan ayrılıp kaçak olarak bir Türk motoruyla
Ereğli’ye geçti. Türkiye’de lise öğrenimini tamamladıktan sonra 1922 yazında
Romanya’ya dönerek Bükreş Üniversitesi Hukuk Fakültesine kaydoldu. 1926 yılında
mezun olup avukatlık yapmaya başlayan Müstecib Ülküsal, yoğun bir kültür faaliyetine
girişti. Derneklerde, okullarda “Türk birliği ve Türkçülük” konularında
konferanslar verip, Türk gazetelerinde makaleler yazdı. 1930 yılının başında
ise, özlemini gerçekleştirerek Emel Mecmuası’nı yayımlamayı başardı. Kırım
Kurultay hükümetinin eski Dışişleri Bakanı ve Kırım Millî Merkezi Başkanı Cafer
Seyidahmet Kırımer’in önerisi ve önderliği ile Emel Mecmuası, Kırım
Türklerinin ve Kırım istiklâl davasının resmî yayın organı ilân edildi. Dobruca’da,
Türkiye’de, Polonya’da, Bulgaristan’da bu davayı benimseyenler, Emel’in
yardımcısı ve destekleyicisi oldular. Bu gelişmelerden kuvvet alan Avukat
Ulküsal, arkadaşlarıyla birlikte Kırım Tatarlarının yaşadığı bütün şehir, kasaba
ve köylerde Dobruca Türk Hars Birliğini kurdu, Emel Mecmuası’nda birliğin
tüzüğünü basarak bütün şubelere göndermiştir.
29 Mayıs 1934’te yapılan birliğin ilk kurultayında Müstecib
Ülküsal başkanlığa getirildi. 1936 yılında evini ve matbaasını Köstence’ye
taşıyan Müstecib Ülküsal, 20 Şubat 1936’da arkadaşlarıyla birlikte Dobruca’da
yaşayan Kırım Türklerinin karşılaştığı zorlukların Romenler tarafından daha iyi
anlaşılabilmesi için Halk-Poporul adıyla bir sayfası Türkçe, bir sayfası
Romence haftalık küçük bir gazete çıkardı. 1940
yılı Temmuz’unda maddî sıkıntıya düştüğü için eşi ve çocuğunu Çankırı’ya
bırakarak geri döndü, Emel Mecmuası’nı çıkarmaya devam etti. Aynı yılın
Eylül ayında derginin kapanmasına karar vererek Türkiye’ye döndü.
1941 yılında fark derslerini vererek Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesini bitirdi. Kırım Millî Merkezi Başkanı Cafer Seyidahmet Kırımer ve arkadaşlarının
aldığı karar uyarınca, Almanya’da Kırım Türk Millî Teşkilâtı kurmak, Kırım
kökenli mülteci, işçi ve esirlerin Kırım’a dönmesini sağlamak, Kırım’da yeniden
kurulacak Millî Hükümet ile iş birliği yapmak üzere görevlendirilen Müstecib
Ülküsal, Dr. Ediğe Kırımal ile birlikte Berlin’e giderek burada dokuz ay kaldı.
Yaptığı girişimler neticesinde Kırım’a gitme izni alamayınca Türkiye’ye geri
döndü. 1960 yılında Ankara’da yayın hayatına yeniden başlayan Emel dergisinde
1986 yılına kadar yazdığı makaleleriyle Kırım Türklerinin millî davasını dünya
kamu oyuna duyurmaya çalıştı. Emel Mecmuası’ndaki bütün makalelerini
İstanbul Türkçesiyle yazdı. Mecmuasını 1936 yılında (140. sayıdan itibaren) de
Lâtin harfleriyle çıkardı. 1993 yılında kitaplığını Emel Kırım Vakfına
bağışladı.
ESERLERİ:
Dobruca ve Türkler (1940), Dobruca’daki Türk-Tatar Atasözleri ve Deyimleri (1970),
Üç Bozkırlı Atilla – Cengizhan – Timur (Romenceden çeviri,
1976), Kırım Türk Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını, 1980), Kırım Yolunda
Bir Ömür-Hatıralar (1999), İkinci Dünya Savaşında 1941-142 Berlin
Hatıraları ve Kırım’ın Kurtuluş Davası.
KAYNAK: Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk Dünyası (A. K. Bolaç –
A. Esatoğlu ile, 1998), Hüdavendigar Onur / Türk Sağı Sözlüğü (2001), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).