Taberî (Ebü’l Hasan Ali)
Tıp bilgini (D. ?, Merv - Ö. 247/861'den sonra). Tam adı Ebü’l-Hasen Alî b. Sehl Rabben et-Taberî olup İbn-i Rabben Taberî ismiyle tanındı. Doğum ve ölüm yılı kesin olarak bilinmezken Merv şehrinde doğduğu bilinmektedir. Küçük yaşlarından itibaren kendisi gibi tıp âlimi olan babası tarafından yetiştirildi. Yunanca, Süryanice, Arapça ve İbranice öğrendi. Özellikle tıp ve fen bilimleriyle ilgilenen Ebü’l Hasan Ali, matematik, felsefe ve astronomi dersleri de aldı. Öğrenimini tamamamladıktan sonra Merv’de hekimlik yapmaya başladı. Bir süre ilim öğrenmek için Bağdat’ta bulundu. 839’da Samarra’ya giderek Abbasi halifesinin himayesinde çalışmalarını sürdürdü. Ünlü hekim, dinler üzerinde mukayeseli çalışma yapan ilk âlimlerden olan Taberî, tıp ve ecza alanında yaptığı çalışmalarla sonraki nesiller için örnek teşkil etmiştir. Ebû Bekr Râzî, eserlerinde onu hürmetle anmış, tıp ve eczâcılık konularında ondan nakiller yapmıştır.
“Ali b. Rabben asıl şöhretine Halife Mütevekkil zamanında kavuşmuş, onun hekimi ve nedimi olmuştu. Nihayet halifenin teşvik ve tavsiyesiyle müslüman olmuş ve Mütevekkil ona "mevlâ emîrü'l- mü'minîn" unvanını vermiştir. Her ne kadar İbnü'n-Nedîm onu Halife Mu'tasım'ın teşvikiyle Müslümanlığı kabul etmiş gösteriyorsa da ed-Dîn ve'd-devle adlı eserinin sonunda kendisi, hidayetine vesile olduğu için Mütevekkil'e dua etmektedir. (...)
“ Kaynaklarda ölüm tarihi hakkında herhangi bir bilgiye rastlamak mümkün olmamıştır. Ancak Halife Mütevekkil zamanında (847-861) yetmiş yaşlarında müslüman olduğuna ve ondan sonra bazı eserler kaleme aldığına göre 860 yılı civarında vefat ettiği söylenebilir.” (Necip Taylan)
ESERLERİ:
Ed-Dîn ved-Devle (Kelâm ilmine dâir olup, eserde İslâmiyetin üstünlükleri anlatılır), Tuhfet-ül-Mülûk, Keraş-ül-Haşve, Kitâbu Menâfi-il-Edviye (İlâçların tedkiki hakkındadır), Kitâbun fil-Emsâl vel-Edeb alâ Mezheb-ir-Rûm vel-Arab, Kitâbu İrfâk-ul-Hayât, Kitâbu Hıfz-ıs-Sıhha (Sıhhatin korunması usûlleri hakkındadır), Kitâbun fil-Hacâmat (Kan aldırmanın sıhhat açısından faydaları ve tıbbî önemi ile ilgilidir), Kitâbun fî Tertîb-il-Ağdiyâ (Gıdaların hazırlanması ve kullanılışı ile ilgilidir), Firdevs-ül-Hikme (Genel halk sağlığı ve tabâbet sanatı hakkındadır).
KAYNAKÇA: Muhammed Kürd Ali /Ali b. Rabben (1947), Necip Taylan / TDV İslam Ansiklopedisi (c. 2, s. 434-436, 1989), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).
