Oğuz Tansel

Şair ve yazar, halkbilimci, çocuk edebiyatçısı (D. 15 Şubat 1915, Meyre köyü / Bozkır / Konya - Ö. 30 Ekim 1994, Ankara). Çocuk edebiyatçısı Ülkün Tansel'in ve Prof. Dr. Aysıt Tansel'in babasıdır. İstanbul’da Davutpaşa Ortaokulu ve Pertevniyal Lisesini (1934) bitirdikten sonra yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde tamamladı. Mardin, Akhisar, Eskişehir, Amasya, Konya ortaokul ve liselerinde öğretmen ve yönetici olarak çalıştı, 1969 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Edebiyatçılar Derneği Onur Üyesi, Türkiye Yazarlar Sendikası üyesiydi. Mezarı Ankara’da Karşıyaka mezarlığındadır.

İlk şiiri 1937 yılında Servet-i Fûnün dergisinde, ilk yazısı ise 1938’de Halk Bilgisi Haberleri’nde yayımlandı. Servet-i fünûn ve Varlık dergilerinde çıkmaya başlayan şiirlerini hece ölçüsüyle yazdı. Sonraki şiir ve yazıları Varlık, Kaynak, Yeditepe, Şairler Yaprağı, Dost, Güney, Kıyı, Türk Dili dergilerinde yer aldı. 1947 yılından sonraki şiirlerini serbest koşukla yazdı. ABD’li Prof. Dr. Bruce Reiprich tarafından bestelenen şiirleri 1994-96 yıllarında ABD ve Türkiye’de seslendirildi. W. Eberhard ile Pertev Naili Boratav’ın yayımladığı “Typen Turkischer Volksmaarchen” adlı kataloğa verdiği kırk yedi masal tipi ile bu esere en geniş katkıyı sağlayan araştırmacı oldu.

Konya Lisesinde öğrenciyken öğretmeni Pertev Naili Boratav’ın yönlendirmesiyle bilimsel araştırmalara yöneldi. Gerek mesleği gerekse özel gayretleriyle dolaştığı yerlerden derlediği masallarla Türk folklor ve edebiyatına katkılarda bulundu. Şiirleri İngilizce, Almanca, Flemenkçe ve Koreceye; masalları da Almancaya ve Azeri Türkçesine çevrildi. Allı ile Fırfırı (1976) adlı eseriyle 1977 Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Yarışması Ödülünü kazandı. 1950-55 yıllarında Konya Öğretmen Derneği yöneticiliği de yapan Tansel; Konya’da ilk resim, fotoğraf, şiir sergisinin öncülüğünü de yapmış, sonraki yıllarda üne kavuşan birçok ressamımızın ilk sergilerini organize etmişti.

  

ESERLERİ:

Şiir:Savrulmayı Bekleyen Harman (1953), Gözünü Sevdiğim (1962), Bektaşi Dedikleri (manzum, Bektaşi fıkraları, Metin Eloğlu ile, 1970), Sarıkız Yolu (toplu şiirleri, 1986), Dağı Öpmeler (Orhan Taylan’ın desenleriyle, 1999), Mutluluk Peşinde (Seçme şiirler, 2005; (İngilizcesi: In Pursuit of Happiness, Selected poems, 2005), Zakkum Çiçeği Tan Yerinde / At the Dawn of Oleander Blossoms (İngilizce/ Türkçe şiirler, 2011), Masal Dünyası / World of Tales (İngilizce / Türkçe şiirler, 2012), Gökdeniz / Das Meer am Himmel (Almanca / Türkçe şiirler, 2017).

 

Masal:Altı Kardeşler (1959), Yedi Devler (1962), Üç Kızlar (1963), Mavi Gelin (1966), Al’lı ile Fırfırı (1976), Çobanla Bey Kızı (1985), Konuşan Balıkla Yalnız Kız (The Talking Fish and the Lonely Girl, 1985), Al'lı ile Fırfırı ( Rusça masallar, 2018).

 

 

Oğuz Tansel İçin Ne Dediler?

Metin Turan:

 

 “Oğuz Tansel’in şiirine eğildiğimizde, onu, halk kültürü geleneğinden yararlanma alanında birinci kategoride yer alan ozanlar izleğine dahil edebiliriz. Alışılagelmiş biçimleri kırarak oluşturduğu söylemiyle ikinci grupta, toplumsal kimliği ve şiirlerindeki ana eksene eğildiğimizde de toplumcu gerçekçi kuşak içerisinde görebiliriz. Tüm bu genel özelliklerin yanı sıra Tansel, hiçbir kategoriye dahil edilemeyecek farklılıklara, kuşağının ozanlarından ayrılan yapısal özelliklere sahip bir şiirin ozanı olarak görüldüğünde anlaşılabilir. Kuşkusuz, yaşadığı dönemin izleklerinden de büsbütün soyutlayabilmek olanaksızdır. (…)

 “Örgütçü yanı güçlü, önderlik nitelikleri üstün bir kimliğe sahiptir. Türkiye İşçi Partisinin Konya’da örgütlenmesi ve 1961 seçimlerinde parlamentoya temsilci göndermesinde Tansel’in çabaları görmezlikten gelinemez. Ayrıca, Konya Öğretmenler Derneğinin kurucusu ve aktif çalışanları içerisinde yer alması, diğer mesleki örgütlerde görevler üstlenmesi de Tansel’in duyarlığını yansıtır. Buna bir de dönemin önde gelen siyaset insanlarıyla ilişkisi eklenirse vurgulamam daha kolay anlaşılır sanırım. Örneğin, bütün bir Türk toplumcu siyasetinde ağırlığını hissettiren Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın soyadı, Tansel’in isim babalığıyla verilmiştir. Siyasete bu kadar yakın, siyasette bu kadar etkindir ama, şiirine gelindiğinde, politik argümanları bir ince iş işçisi titizliğiyle ayıklamayı bilebilmiştir. (…)

“Oğuz Tansel’in şiirlerini besleyen kaynaklara eğildiğimizde, masalların önemli bir yer tuttuğunu görürüz. Onun masal derlemeciliği ve bu masalları yeniden işlemedeki ustalığı şairliğiyle birleşince, halk damarı zengin, söz işçiliği güçlü bir şiir ortaya çıkıyor. 1962 yılında yayımlanan ikinci şiir kitabı Gözünü Sevdiğim ise Tansel’in toplumsal duyarlığı daha bir yoğunlaştırdığı şiirlerinden oluşuyor. Kuşkusuz bunda 1960’lı yılların toplumsal/siyasal ortamının da etkisi vardır. Gözünü Sevdiğim’de bir başka belirgin özellikse, giderek, Savrulmayı Bekleyen Harman’daki saydam bir şiirden, öykülemeye dayalı ve olay eksenine kurgulu şiire kayıştır. İnsan ögesi her iki kitabında ana eksendir. Ancak Savrulmayı Bekleyen Harman’da içselleştirilmiş insansal duyum, giderek Gözünü Sevdiğim’de insan kahramanlar ya da şahıs ekseninde belirginleşir.”

 

Aysıt Tansel:

“Babam sorumluluk bilinci çok gelişmiş bir insandı. Kendisini dünyadan sorumlu hissederdi. Sorumluluklarından hiç kaytarmadı.”

Berin Taşan:

 

“Oğuz Tansel bütün yaşamı boyunca, yurtsever, aydın bir öğretmen, bir edebiyatçı, bir şair-yazar olmanın bütün gereklerini hiç ödün vermeden yerine getirmiştir.”

Eray Canberk:

 

“Oğuz Tansel’in şiiri yenilikçi şiirimizin içinde ayrıksı bir yer tutar. ‘Sarıkız Yolu’başlığını taşıyan toplu şiirleri baştan sona okunduğunda bu ayrıksılık hemen kendini belli eder. Başka türlü söylersek, Tansel’in şiiri ‘değişik’ bir şiirdir. 1930 sonlarına doğru yayımlanan ilk şiirlerinde bu özellik hemen ayırt edilebilir. Bu açıdan 1940’larda etkin olan ‘Garip’ anlayışının ve ‘toplumcu gerçekçilik’ diye anılan şairler topluluğunun dışında kalan birkaç şairden biridir. Şöyle de denebilir: Tansel, buna karşılık toplumcu gerçekçidir, toplumsalcı dünya görüşü nedeniyle yergi ve alaysılama ‘Garip’ şiirinkinden farklıdır. Nitekim Metin Eloğluile birlikte şiirleştirdikleri Bektaşi fıkraları (‘Bektaşi Dedikleri’) Tansel’in nasıl bir yergi ve alaysılama anlayışından yana olduğunu örnekler gibidir.”

Fakir Baykurt:

 

“Tanımanın değil tanışamayışın öyküsünü böyle uzun niçin anlatıyorum; çok etkilenmiştim kitabından. Folklor yanı güçlü, bilinç ışığında durulmuş, yepyeni söyleyişlerin ustalığında, bilenmiş çelik bir şairdi O; ama bilir miyim nerelerden geliyor, nerelere sardı yolu? Sadece bir sezgiydi benimki.

Oğuz Tansel, şiiri ciddiye alan şairlerin hasındandır.”

Kemal Özer:

 

“Savrulmayı Bekleyen Harman ve Gözünü Sevdiğim gibi Oğuz Tansel’in ilk kitaplarından yola çıkarak saptadıklarım, onun şiirinin bu ilk döneminde yaşanan gerçeklikleri yansıtmayı önemseyen, yaşadığı topluma ve çağa tanıklık ederken kendisi olmayı, ortaklıkları kendi bakışıyla, söyleyişiyle aşmayı benimseyen bir ozan olduğunu gösteriyor.”

 

Refik Durbaş:

“Oğuz Tansel, beş parmağına beş marifet sığdırmıştı. Birincisi halk bilimciliği, ikincisi masal babalığı, üçüncüsü şairliği, dördüncüsü öğretmenliği, beşincisi ise bütün bunları da kapsayan 79 yıla sığdırdığı onurlu yaşamı.” Kitabın sonunda Oğuz Tansel Kaynakçası, dizini yer alıyor. Kitapta fotoğraflar da bulunuyor.

 

KAYNAKÇA: Kemal Ateş / Oğuz Tansel’le Söyleşi (Türk Dili, Haziran 1978), Remzi Inanç / Çatal Yüreklim (Bilim ve Sanat, Haziran 1988), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007), Metin Turan / Üç Kanatlı Masal Kuşu: Oğuz Tansel (21 yazarın görüşleri, 1996), Şinasi Özdenoğlu / D. Özden, A.F. Bilir ve Oğuz Tansel’den Üç Güzel Kitap (Cumhuriyet Kitap, 19 Aralık 1996), Ali Osman Öztürk / Oğuz Tansel’in Masal ve Şiirlerinde Mavinin Gizemi (Çalı, Kültür Sanat Dergisi, Oğuz Tansel Özel Sayısı, Ekim 1997), Ülkün Tansel / Torosların Gözünü Budaktan Esirgemeyen Ozanı: Oğuz Tansel (Folklor ve Edebiyat, Kış 1998), Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap, 7.10.1999), İsmet Kemal Karadayı / Aramızda Olmayan Oğuz Tansel’in Son Şiirleri: Dağı Öpmeler (Cumhuriyet Kitap, 28.10.1999), Ali Osman Öztürk / Oğuz Tansel’de Sevgi ve Hoşgörünün Sınırları (Çalı, Kültür, Sanat Dergisi, Mayıs-Haziran 2001), Ali Osman Öztürk / Oğuz Tansel’de sevgi ve hoşgörünün sınırları - Seyit Küçükbezirci / Emeğini Konya’ya adamış bir aydın - Ali Osman Öztürk / Oğuz Tansel’in masal ve şiirlerinde mavinin gizemi - Üç Kanatlı Masal Kuşu - Oğuz Tansel (Cumhuriyet Kitap, 31.1.2002), Oğuz Tansel Özel Bölümü (Folklor Edebiyat, cilt 9, sayı 33, 2003), Metin Turan / Oğuz Tansel ve Şiiri - Kültür ve Kimlik Ekseninde Türk Edebiyatı, 2004), Oğuz Tansel üzerine (hürriyet.com.tr, 13 Temmuz 2019).