Son dönem İslam âlim ve müftülerinden, Diyarbakır'ın Nasreddin Hocası (D. 1918, Silvan / Diyarbakır - Ö. 9 Ağustos 1981, İzmir). Silvan’da meşhur olan ve aynı zamanda müftülük yapmış Seyda Molla Yakub’un oğludur. 10 yaşından sonra medrese eğitimine başladı. İyi bir medrese eğitimi görerek yetişti. Eğitiminin önemli bir kısmı Molla İbrahim-i Bellê’den aldı. Ondan önce babası Silvan müftülüğü yapmıştı, babasından sonra kendisi de Silvan müftüsü oldu. Daha sonra Diyarbakır’da müftü yardımcılığı, Bingöl ve Adana (24.7.1963 – 25.7.1965) il müftülüğü görevlerinde bulundu. 1973 yılında Batman’a vaiz olarak gitti. 1981 yılında İzmir yakınlarında geçirdiği trafik kazası sonucu vefat edinceye kadar Batman’da vaizlik görevine devam etmiştir.
Müftü Mehmet Uyanık oldukça hazır cevap ve nüktedan bir kişiydi. Bu nedenle bu yönü ile de meşhur olmuş, Diyarbakır'ın Nasreddin Hocası kabul edilmiştir. Onu tanıyan herkes ona ait farklı komik hikâyeler anlatmaktadır. Örneğin, Silvan ve çevresinde çok az da olsa Müslüman olmayan kimseler de varmış. Onlardan bazıları bazen Müslümanların onlara para vermeleri için kendilerinin Müslüman olduklarını söylemişler. Ancak istediklerini elde ettikten sonra, yine kendi dinlerinde kalmışlardır. Yine bunlardan birisi bir gün hocanın yanına gelip Müslüman olmak istediğini söylemiştir. Hoca durumu fark edince, ona kadronun dolu olduğunu, ancak hacca giden imamlardan birisinin -ismini zikrederek- hac dönüşünde kadroyu boşaltmaması durumunda, onu kadroya alacağını söylemiştir. Mehmet Uyanık’ın kendisinden bahsettiği imam hacdan dönünce, onun söylediklerini duyar duymaz, onun evine gidip evini taşlar. Bunu görenler imama ne yaptığını sorar. İmam da onlara hac vazifesini hacda tam yerine getiremediğini. Hacla ilgili eksik kalan vazifesini yerine getirmeye çalıştığını söyler.
Nükteli cevaplarından birisi de anlatıldığına göre, hoca hacda Ka'be’de dua ederken “Ya Rabbi! Sen bana mal ve mülk ver” şeklinde sözler söyler. Yanındaki bir hacı bu sölzeri duyunca hayret ederek ona "Hoca, insanlar burada iman, Kur’ân, ahiret ister, sen ise, mal ve mülk istemektesin. Bu nasıl iştir?" der. Bunun üzerine Müftü Uyanık “kim neye sahip değilse onu Allah’tan ister” şeklinde cevap verir.
KAYNAK: M. Cevat Ergin / Son Yüzyılda Silvan’ın Yetiştirdiği Âlimler (Uluslararası Silvan Sempozyumu, 2008), Hocanın sohbetinde bulunmuş bazı hocalar, Anonim, İhsan Işık / TEKAA (2006, 2009), Prof. Dr. M. Edip Çağmar / "Uyanık, Mehmet" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013), Oğlu Mehmet Fehmi Uyanık’tan alınan bilgiler (2013), İhsan Işık / Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014), Mehmet Uyanık (adanamuftulugu.gov.tr, 13.8.2015).
