Cezayirli düşünür, yazar (D. 28 Ocak 1905, Kostantine / Cezayir - Ö. 31 Ekim 1973, Cezayir / Cezayir).
İlk ve orta öğrenimini ailesinin memleketi olan Tebessa ve Kostantine'deki bir Fransız okulunda tamamladıktan sonra öğrenimine devam etmek üzere 1930 Eylül’ünde Fransa'ya gitti. Gençlere maddi yardımda bulunan Paris'teki bir Hıristiyan gençlik derneğine üye oldu. Bu arada Doğu Araştırmaları Enstitüsü'nün giriş sınavına katılma başvurusu politik sebeplerle geri çevrilince Elektrik Mühendisliği Enstitüsüne girdi. 1935'te elektrik mühendisi oldu.
Paris'te Sorbon, Fransız Koleji ve Doğu Dilleri Enstitüsü gibi akademik çevrelerden birçok araştırmacı ve fikir adamıyla tanıştı. Zamanının büyük kısmını felsefe, sosyoloji ve tarih çalışmalarına ayıran Malik Bin Nebi, Fransa şartlarında kültür, medeniyet, yenileşme, kalkınma, sömürgecilik ve bağımsızlık gibi konularda birikim sahibi olmaya çalıştı. Ayrıca Fransa'da yaşayan Kuzey Afrikalı gençlerin sömürgeci yönetimlere karşı bilinçlenmesini sağlamaya yönelik faaliyetlerde bulundu.
Cezayirli işçileri eğitmek üzere kurulan Cezayir İslâm Kültür Merkezinin müdürlüğünü yaptı. Ülkesine dönük sorumlulukları ve vicdanlı duruşu, yani Fransız sömürgeciliğine karşı tavrı ve görüşleri sebebiyle Paris'te çeşitli sıkıntılarla karşılaştı. Elektrik mühendisi olmasına rağmen Fransa'da kendisine iş verilmediği gibi Cezayir'deki babası da memuriyetten uzaklaştırıldı.
II. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine Paris'te yaşaması daha da zorlaşınca 1939'da Cezayir'e gittiyse de aynı yılın eylülünde geçim sıkıntısı yüzünden Fransa'ya dönmek zorunda kaldı. Almanların Paris'i işgali sırasında bazı gençlerle birlikte Paris'te Kuzey Afrika'nın kurtuluşu için bir hareket oluşturmaya çalıştı. 1944 yılında tutuklandı ve on ay kadar hapiste kaldı. Cezayir'de meydana gelen ve adeta Cezayir’in yazgısı olan kanlı olaylardan sonra ikinci defa hapsedildi.
Yaşamanın gündelik sıradanlığını aşma tarihidir aslında onun tüm çabaları. 1956'da Fransa'dan ayrılan Malik Bin Nebi, hac görevini ifa ettikten sonra Kahire'ye gitti. Burada Cemal Abdunnasır'la görüştü. Çalışmalarını sürdürebilmesi için Mısır hükümeti kendisine maaş bağladı. Ne hazindir ki aynı yıllarda Müslüman Kardeşler hareketi sindirilmektedir. Bazen kişiler özelinde farklı ilişkiler gündeme gelebiliyor.
Malik Bin Nebi Kahire'de Arapçasını ilerletti. Bir kültür merkezi haline gelen evinde gençlere İslâm dünyasının meseleleri ve bunların çözümüyle ilgili düşüncelerini aktardı. Aynı amaçla Suriye, Lübnan, Suudi Arabistan ve Kuveyt'e giderek konferanslar verdi.
Kahire'deki İslâm Konferansı'nın danışmanlığını yaptı. Bu arada yazı çalışmalarını sürdürdüğü gibi daha önce Fransızca yazdığı eserleri Arapçaya çevrildi ve Arap dünyası onun fikirlerini tanımaya başladı.
Cezayir'in bağımsızlığını kazanmasından sonra 1963'te ülkesine dönen Malik Bin Nebi, Cezayir Üniversitesi rektörlüğüne, ardından yüksek öğretim danışmanlığına getirildi. 1967'de görevinden ayrılarak bütün vaktini düşünsel çalışmalara ayırdı. 31 Ekim 1973'te vefat etti.
FRANSIZCA-İNGİLİZCE KİTAPLARI:
The Quranic Phenomenon (1946),
Les conditions de la Renaissance: problème d'une civilisation (1949),
Islam in History and Society (1954),
The Question of Culture (1959)
Mémoires d'un témoin du siècle (1965)
The Question of Ideas in the Muslim World (1970),
Colonisabilité
Le problème de la culture
On the Origins of Human Society
Pourritures: (1932-1940)
La démocratie en Islam
Pour changer l'Algérie: articles de presse
Témoignages Sur la Guerre de Libération
Textes Sur la Lutte Ideologique: Pour Mieux Comprendre la Guerre Invisible
Asal usul masyarakat manusia: rangkaian hubungan sosial
The Qur'anic Phenomena
TÜRKÇEYE ÇEVRİLEN KİTAPLARI:
İslam ve Demokrasi (1992),
Cezayir’de İslam’ın Yeniden Doğuş (1992),
Savaş Esintisi - Sömürünün Gerçeği (1997),
Kur’an-ı Kerim Mucizesi (2003),
Düşünceler (2012),
İslam Dünyasında Fikir ve Put (2015),
Çağa Tanıklığım (2018),
İslam Davası (2018),
Kur’an Fenomeni (tsz)
HAKKINDA KİTAP
Dr. Bedran Bin Lahsen / Malik Bin Nebi'de Medeniyet (Sosyo-Entelektüel Temeller) (2018),
Malik Bin Nebi'ye Göre Toplumsal Değişim (2019).
MALİK BİN NEBİ İÇİN NE DEDİLER?
Atasoy Müftüoğlu:
“Tabii daha temel, daha ontolojik bir sorun var. Bu sorunu da bugün biz konuşmalıyız. Yani İslam merkezinde konuşan herkes, kendisini İslam’a nispet eden herkes bundan sorumludur çünkü. Evvela soru şu: Neden her şeye biz mâruz kalıyoruz? Soru bu. Neden mâruz kalıyoruz? Bu bünye neden mâruz kalıyor? Bu konuyla modern tarihte sadece bir kişi ilgilendi: Mâlik Bin Nebî, biliyorsunuz. Mâlik Bin Nebî –Allah ona rahmet etsin– dedi ki “Evet sömürgecilik korkunç bir şey. Gayri insanî, gayri aklî bir şey. İnsanlık-dışı bir şey. Fakat ben size daha korkunç olanını söyleyeyim: Sömürülmeye elverişli olmak.” Bu çözümleme çok önemliydi ve fakat bu çözümleme gereği kadar yankı bulmadı.”
KAYNAKÇA: Malik Bin Nebi çevirmeni - Asım Öz - Timetürk Makale Oku (timeturk.com, 16 Ekim 2009), Altan Algan / Bir fikir savaşçısı: Malik Bin Nebi (haksozhaber.net, 06.11.2009), Malik bin Nebi ne diyordu? (dunyabizim.com, 14 Ocak 2011), Atasoy Müftüoğlu ile söyleşi: Türkiye’de ve dünyada İslamcılık (Ruşen Çakır röportajı, medyascope.tv, 03.04.2017), Bir Müslüman devrimcinin fikir yolu: Malik Bin Nebi (fikriyat.com, 16 Eylül 2017), Dr. Bedran Bin Lahsen / Malik Bin Nebi'de Medeniyet (Sosyo-Entelektüel Temeller) (2018), Malik Bin Nebi'ye Göre Toplumsal Değişim (2019), İhsan Süreyya Sırma: Bir devrimcinin memleketinde, bir devrimcinin ölüm haberini almak (dusuncemektebi.com, 17.11.2019), Mâlik b. Nebî (islamansiklopedisi.org.tr, 09.04.2020), Malik Bin Nebi kitapları (kidega.com, idefix.com, kitapyurdu.com, 09.04.2020), Malik Bin Nebi ve Kur'an Fenomeni Üzerine (dergipark.org.tr, 09.04.2020).
