Bülent Ecevit
Siyaset ve devlet adamı, başbakan, şair, gazeteci-yazar (D. 28 Mayıs 1925, İstanbul - Ö. 5 Kasım 2006, Ankara). Tam adı Mustafa Bülent Ecevit olup “Mustafa” adı, dedesi Huzur-u Hümayun hocalarından Mustafa Şükrü Efendi’den gelmektedir. Mensubu olduğu aile aslen Kastamonu / İnebolu kökenlidir. Ankara Hukuk Fakültesi adli tıp profesörü ve Kastamonu eski milletvekili Prof. Dr. Ahmet Fahri Ecevit ile ressam Nazlı Ecevit’in oğludur. Annesi Nazlı Hanım’ın babası Ali Kıratlı Paşa, II. Abdülhamid’in yaveriydi. Kıratlı Paşa’nın babası Hacı Emin Ağa 17 yıl Mekke’de Haremeyn Şeyhliği yapmıştı.
Bülent Ecevit, ilköğrenimini Ankara’da yaptı, İstanbul Erkek Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini Robert Kolej’de tamamladı (1944). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde başladığı yükseköğrenimini yarım bırakarak (1944-46) Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nde çevirmen (1946-48), Londra’da Basın Ataşesi (1948-50) olarak görev yaptı. Londra’dayken Bengalce ve Sanskritçe öğrendi. Londra’dan döndükten sonra Ankara’da Halkçı ve Yeni Ulus gazetelerinde (1950-54) konuk yazar olarak ve Amerika’da Winston Salem Journal’da (1955) çalıştı. Amerika dönüşü Milliyet gazetesi ile Forum dergisinde görev aldı ve CHP’nin Ankara’da çıkardığı Ulus gazetesinde yazar olarak çalıştı. Rockfeller bursu ile ikinci kez gittiği Amerika’daki Harvard Üniversitesi’nde sosyal psikoloji, Ortadoğu ve Osmanlı tarihleri üzerinde incelemeler yaptı (1957).
Bülent Ecevit, aynı yıl Türkiye’ye döndü ve İsmet İnönü’nün damadı olan gazeteci Metin Toker’in adaylığını kendisine devretmesiyle, 32 yaşında Ankara’dan CHP Milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi. Böylece fiilen politikaya başlayan Ecevit, Avrupa Konseyi Üyesi oldu (1958-59). 27 Mayıs (1960) Askerî Müdahalesi’nden sonra oluşturulan Kurucu Meclis’e üye ve yine 1961’de yapılan Genel Seçimlerde yeniden milletvekili seçildi. Aynı yıl İsmet İnönü’nün kurduğu hükümette Çalışma Bakanı oldu. Onun Çalışma Bakanlığı yaptığı dönemde işçiler lehine yasalarda birçok yenilikler yapılarak; Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt yasaları çıkarıldı. 1965 Genel Seçimleri’nde Zonguldak’tan milletvekili seçildi. Ancak seçimleri Süleyman Demirel’in başkanlığındaki Adalet Partisi kazandı. Bülent Ecevit bu tarihten sonra muhalefete geri dönen CHP’nin içinde “ortanın solu” görüşünün öncülüğünü yapmaya başladı. Böylece, ortanın solu ideolojisine karşı çıkanlarla Ecevit’in mücadelesi başlamış oldu.
Bülent Ecevit henüz 41 yaşında iken, 18 Ekim 1966’da yapılan genel kurulda CHP Genel Sekreterliğine seçilmişti. CHP tarihinde ilk kez bir genel sekreter ilçelerden köylere bütün CHP örgütlerini tek tek gezerek partililer ve delegelerle tanıştı. Çalışkanlığı, hitabet gücü ve parti içindeki “demokratik sol duruşu”yla giderek daha çok tanındı. Ancak Türk Silahlı Kuvvetlerince hükümete verilen 12 Mart 1971 muhtırasından sonra, CHP’nin tutumu konusunda parti içinde önemli görüş ayrılıkları belirdi ve İnönü, partisinin genel sekreteri Bülent Ecevit’le anlaşmazlığa düştü. Çünkü İnönü, Ecevit’in tersine, müdahaleye açıkça karşı çıkılmasını onaylamıyordu. Muhtıradan sonra kurulacak yeni hükümete CHP’nin üye verip vermeyeceği konusunda beliren anlaşmazlık sonucunda da Ecevit genel sekreterlikten istifa ederek İnönü ile yoğun bir mücadeleye girdi. 4 Mayıs 1972’de toplanan CHP 5. Olağanüstü Kurultayı’nda yapılan güven oylamasında, Merkez Yönetim Kurulu’ndaki Ecevit taraftarlarının güvenoyu alması üzerine, 8 Mayıs 1972’de genel başkanlıktan istifa eden İsmet İnönü’nün yerine 14 Mayıs 1972 tarihinde CHP Genel Başkanlığına Bülent Ecevit seçildi.
14 Ekim 1973 Genel Seçimlerinde CHP en çok milletvekili çıkaran parti olmasına karşın hükümeti kuracak yeterli sayıya ulaşamadı. Ancak, Naim Talu Hükümeti’nin 23 Ekim 1973 tarihinde istifa etmesi üzerine, yeni hükümeti kurma görevi 27 Ekim 1973 günü Cumhurbaşkanı tara¬fından CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e verildi. Ecevit bütün gayretlerine karşın hü¬kümeti kuramayacağını Cumhurbaşkanına bildirince, hükümeti kurma görevi AP Genel Başkanı Süleyman Demirel’e verildi, ancak Demirel’in de hükümeti kuramaması üzerine, hükümet kurma görevi yeniden Bülent Ecevit’te kaldı.
Prof. Necmettin Erbakan liderliğindeki Milli Selamet Partisi ile bir koalisyon hükümeti kuran Ecevit, 26 Ocak 1974 günü Başbakanlık görevine başladı. Böylece, CHP’nin 1950’de seçimle bıraktığı iktidarı yine seçimle almış oluyordu. CHP-MSP koalisyon hükümeti, 1974 Kıbrıs müdahalesine rağmen başarıyla devam ederken, Ecevit’i yeni seçimde tek başına iktidar olacağına inandıran çevreler koalisyonun bozulmasına neden oldular. Ecevit, 1976 tarihinde Başbakanlıktan ayrıldı. 1977 seçimlerinde umduğu başarıyı bulamadı. Kurduğu azınlık hükümeti Meclisten güvenoyu alamadı. 1978'de, Partisinin TBMM'de çoğunluğu bulunmamakla beraber, bazı bağımsız üyelerin ve küçük partilerin katkısıyla bir hükümet kurdu. Bu Başbakanlık dönemi 21 ay sürdü. 1979’da Başbakanlık görevi bir kez daha kendisine verildiyse de, hükümet kurmayı gerçekleştiremediğinden, 27 gün sonra bu görevden ayrıldı.
Bülent Ecevit, 12 Eylül (1980) askeri darbesinde, öteki parti genel başkanlarıyla birlikte siyasetten uzaklaştırıldı ve bir süre eşi Rahşan Hanımla birlikte Çanakkale / Zincirbozan’da gözetim altında tutuldu. Daha sonra diğer bütün partilerin ileri gelenleriyle birlikte 10 yıl süreyle siyasete girmesi yasaklandı. Bu dönemde yeniden gazetecilik yaptı. Demokrasinin kesintiye uğradığı 21 Şubat 1981’den itibaren 54 sayı çıkardığı Arayış dergisi 1982’de askeri yönetim tarafından kapatıldı.
Bülent Ecevit, 1987 yılında siyaset yasağı kaldırılınca, eşi Rahşan Ecevit’in arkadaşları ile birlikte 1985’te kurdukları Demokratik Sol Parti’nin (DSP), genel başkanlığına getirildi ve 1991 Genel Seçimlerinde Zonguldak’tan milletvekili seçildi. Aynı yıl kurulan ANASOL-D koalisyon hükümetinde Başbakan Yardımcılığı (1997-98), DSP-ANAP-MHP koalisyon hükümetinde Başbakanlık (1999 -2002) yaptı. 1999 yılında Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilerek TBMM’ye giren başörtülü milletvekili Merve Kavakçı’nın yemin ederek göreve başlamasına engel oldu. Kavakçı’nın 2 Mayıs 1999'da TBMM'nde and içme töreni sırasında, başörtülü olduğu için meclisten çıkartılmasına “Bu hanıma haddini bildirin!” sözleriyle öncülük etmesi halkın tepkisine yol açtı. 1999 seçimlerinde % 22,19 oy oranı 136 milletvekili çıkarmış olan Ecevit liderliğindeki DSP, bir sonraki seçimde (2002) % 1,22 ile ağır bir hezimete uğrayarak tarihsel ömrünü tamamladı. Ecevit’in başbakan olduğu 2001 yılında Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik krizi yaşanmıştı (21 Şubat 2001).
Bülent Ecevit, 2003 yılında, ömrünün geri kalanını edebiyat ve sanat çalışmalarına ayıracağını açıklayarak DSP Genel Başkanlığından çekildi. 5 Kasım 2006 günü Ankara’da yaşamını yitirdi ve 11 Kasım 2006 günü Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Bülent Ecevit, 1961’den 1980’e kadar CHP’den Zonguldak Milletvekilliği, Çalışma Bakanlığı, CHP Genel Başkanlığı (1972-80), Başbakanlık (1973-76, 1979’da yeniden) yaptı. 1974 yılında yapılan “Kıbrıs Barış Harekâtı”na karar veren yönetim döneminde de iktidardaki hükümetin başında olan Bülent Ecevit, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 11. ve 12. Dönem Ankara, 13., 14., 15., 16. ve 19. Dönem Zonguldak, 20. ve 21. Dönem İstanbul milletvekili olarak görev yaptı. 37., 40., 42., 56. ve 57. hükümetlerde bakan ve Başbakan (beş kez) olarak görev aldı. Düşünceleri ve uygulamalarıyla, XX. yüzyıl Türkiye siyasal yaşamının en önemli adlarından biri olmuştur.
Devlet ve siyaset adamlığının yanında şair ve yazar kimliği de olan olan Bülent Ecevit’in ilk şiiri (Köy Mezarlığı), Balıkesir’de yayımlanan Türk Dili gazetesinde (12 Şubat 1943) çıkmıştı. Rabindranath Tagore, Ezra Pound, T. S. Eliot ve Bernard Lewis gibi dünya şairlerden çevirdiği şiirler ile kendi şiir, deneme ve siyasi yazıları ayrıca Hep Bu Toprak, Varlık, Seçilmiş Hikâyeler, Forum, Ufuklar, Yücel, Halkçı, Ulus, Özgür İnsan, Arayış dergi ve gazetelerinde yayımlandı. Arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı Özgür İnsan (1972-78) dergisinin başyazarlığını yaptı. Şiirlerinde insanı, insan sevgisini, aşkı, toplumla insan ilişkilerini derinliğine, başarılı ve ölçülü bir duyarlılıkla işledi.
Mekke’de beş vakfı vardır. Şişli 3. Sulh Hâkimliğinin 1992 yılındaki kararına göre Hacı Emin Ağa’nın mirası Bülent Ecevit’e intikal etti. Ecevit, 2005 yılında kendisine Mekke’de kalan arazileri Türk hacılarına hizmet vermesi koşuluyla Türkiye Cumhuriyeti’ne bağışladı.
ESERLERİ:
ŞİİR: Şiirler (1976), Işığı Taştan Oydum (1978, Yüksel Pazarkaya tarafından yapılan Almancaya çevrisi de yayımlandı), El Ele Büyüttük Sevgiyi (1997), Bir Şeyler Olacak Yarın (2005).
SİYASET: Ortanın Solu (1966), Bu Düzen Değişmelidir (1968), Atatürk ve Devrimcilik (1970), Kurultaylar ve Sonrası (1972), Perdeyi Kaldırıyorum (1972), Demokratik Sol ve Hükümet Bunalımı (1974), Demokratik Solda Temel Kavramlar ve Sorunlar (1975), Dış Politika (1975), Dünya-Türkiye-Milliyetçilik (1975), Toplum-Siyaset-Yönetim (1975), İşçi-Köylü Elele (1976), Türkiye 1965-1975 (1976), Umut Yılı: 1977 (1977), Türkiye’nin Uluslararası İlişkileri (1979), Sömürü Düzeninde Yeni Aşama (1980).
ÇEVİRİ: Gitanjalı (R. Tagore’dan, şiirler, 1941), Avare Kuşlar (R. Tagore’den, şiirler, 1943), Kokteyl Parti (T. S. Eliot’tan, manzum piyes, 1963).
KAYNAKÇA (Başlıcaları): Şemsi Belli / Bülent Ecevit (1975), Abdullah Lelik / Erbakan mı Ecevit mi? (1975), Cüneyt Arcayürek / Hastanedeki Ecevit (1986), Feyzi Halıcı / Şair Parlamenterler (1990), Orhan Duru / Ecevit’in Çilesi (1995), İbrahim Oluklu / Seni Yazarak (Balıkesir, 2003), Nail Tan - Özdemir Tan / Gurur Kaynağımız Kastamonulular V (2005), Cüneyt Arcayürek / Bir Özgürlük Tutkunu Bülent Ecevit (2006), Aras Erdoğan / Umut Adam Ecevit (2006), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) - Ünlü Devlet Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 1, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013), Can Dündar - Rıdvan Akar / Ecevit ve Gizli Arşivi (2008).
