Sanatçı, ressam, yazar, fikir ve siyaset adamı (D. 1890, Samsun - Ö. 30 Ağustos 1935, Kadıköy / İstanbul). Kafkasya’nın Vubıh (Soçi) yöresinden sürgün edilen Zeşo (Zecsu) adlı bir Çerkez ailesinden olup Tophane Vezne Kalemi Müdürü İsmail Bey’in oğludur. İlköğrenimini İstanbul’da Sainte Pulcherie Fransız Mektebi, ortaöğrenimini Saint Benoit Mektebi ve Galatasaray Lisesi’nde yaptı. Resim yeteneği de bu yıllarda ortaya çıkan Namık İsmail, ilk yağlıboya tablosunu zamanın ünlü mutasarrıflarından (kaymakam) Dugumko Berzeg Bekir Paşa için yapmış ve karşılığında da kendisine bir tay armağan edilmişti. 1911-14 yılları arasında Paris’te Julian Akademisi’nde ve Fernand Cormon’un atölyesinde resim çalışmaları yaparak sanatını geliştirdi. Birinci Dünya Savaşı (1914-18) çıkınca İstanbul’a döndü ve savaşa Kafkas Cephesi’nde yedek subay olarak katıldı. Cephede tifüs hastalığına yakalanınca (1917) İstanbul’a dönmek zorunda kaldı.
Harbiye Nezareti (şimdiki Milli Savunma Bakanlığı) tarafından kurulan atölyede, başka ressamlarla birlikte savaş resimleri yaptı. Bunların sergilenmesi için gittiği Berlin’de iken ateşkes imzalanması üzerine geri dönmeyerek bir süre Lovis Corinth ve Max Liebermann’ın atölyelerinde çalıştı. Burada Spartakistler’in başını çektiği sosyalist akımın etkisinde kalarak Türkiyeli bir kısım gençlerle birlikte “Kurtuluş” (Berlin, 1919) dergisini çıkarmaya başladı. 1919 yılında İstanbul’a döndükten sonra da bu derginin yayınını sürdürdü. Dergide sanat üzerine yazılar yazdı ve desenler yayımladı. Aynı yıl İstanbul’da arkadaşlarıyla birlikte Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası’nı kurdu ve bir süre partinin genel başkanlığını üstlendi. Bu arada atandığı Gazi Osman Paşa Okulu’nda resim öğretmenliği yaparken bir yandan da Beşiktaş’taki Çerkes Okulu’nda ücretsiz olarak resim ve Fransızca dersleri vermeyi sürdürdü.
Namık İsmail, 1920 yılında evlenerek gittiği İtalya’da kısa bir süre kaldı. Türkiye’ye döndükten sonra, İstanbul’da yayımlanan “İleri” gazetesinde ressam ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. 1922 yılında yeniden gittiği Paris’te katıldığı bir yarışmayı kazanarak Pierre Loti’nin “Les Desenchantee” (Mutsuz Kadınlar) adlı romanını resimledi. Yurda dönüşünde, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, önce resim eğitimini denetlemekle görevli müfettiş (1926), sonra da Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi. Bugünkü Mimar Sinan Üniversitesi) Müdürlüğüne getirildi (1927) ve bu görevini ölümüne kadar sürdürdü.
Türk resim sanatının ünlü ve ilginç temsilcilerinden biri olan Namık İsmail, aynı zamanda tanınmış bir Kafkas yurtseveriydi. Kuzey Kafkas Cemiyeti, Türkiye’de Kuzey Kafkasya Siyasî Göçmenleri Komitesi, Kafkasya İstiklâl Komitesi gibi Çerkez göçmen kuruluşlarında aktif olarak görevler almış, İstanbul ve Berlin’de bu kuruluşlar adına çeşitli çalışmalar yapmıştı. Bunun dışında sosyalist düşüncelere yakınlık duyan bir fikir adamı, gazeteci ve yazardır.
Namık
İsmail, genellikle empresyonist (izlenimci) üslupta eserler ortaya koydu. Ünlü
çiçek tablolarında olduğu gibi, özellikle natürmort (ölü doğa) çalışmalarında
başarılı oldu. Eserleri Ankara ve İstanbul resim sergilerinde her zaman takdir
görmüştü. Birinci Dünya Savaşı (1914-18) yıllarında hükümet tarafından
ressamlarımıza yaptırılarak Berlin ve Viyana’da sergilenmiş olan tablolar
arasında Namık İsmail’in dördü yağlı boya, biri pastel olmak üzere beş tablosu
vardı. Savaşa ait hareketleri ve manzaraları gösteren bu tablolar şimdi Resim
ve Heykel Müzesi’ndedir. Bu müzede, Namık İsmail’in Galatasaraylılar Yurdu’nun
1917 yılında açtığı sergiden alınmış “Tefekkür” adlı bir tablosu daha vardır.
Namık İsmail, gençliğinden itibaren edebiyatla da yakından ilgilenerek Dergâh, Yeni Mecmua, Kurtuluş, İleri, Akşam gibi dergi ve gazetelerde güzel sanatlarla ilgili ve popüler konularda çok sayıda yazı ve öykü yayımladı, desenler çizdi.
Ülkemizdeki sanat hareketlerini özendirme ve sanatçıları koruma amacıyla yapılacak devlet binalarına, resim ve heykel gibi plastik sanat ürünlerinin konulmasını sağlayacak ilk yasa teklifi de onun çalışmalarıyla sağlandı. Bu konuda dönemin hükümetine sunduğu raporlardan birisi olan “Güzel Sanatların Memleketimizde İnkişafına Dair Proje ve Kanun Layihaları Esbab-ı Mucibe Raporu”, 1933 yılında Arkitekt Dergisi’nde (sayı: 7-11) yayımlandı. Mikel Anj adlı eseri 1931 yılında Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları’nın “Büyük Adamlar” dizisinde yayımlandı.
Müdürlüğü
sırasında, Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi)’nin İstanbul /
Fındıklı’daki binasının yeniden düzenlenerek açılmasını sağlamıştı. Değerli bir
sanatkâr olduğu gibi, titiz bir öğretmen, düzenliliği seven, otoritesi olan
bir yöneticiydi. Namık İsmail, resim sanatının geleneksel
kalıplarından çıkacağını, “fonksiyonel” bir niteliğe ulaşacağını düşünür,
gençlerin bu yolda eğitilmesini öngörürdü. Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme
Sanatları Bölümü’nü açması, bugün Türkiye’de önemi anlaşılmış olan, uygulamalı
sanatların ilk adımı olmuştur. Resim sanatı, gitgide “şövale resmi” niteliğinden
çıkarak günlük yaşamanın her bölümüne yayılacak, süslemeci, bezemeci bir
karaktere ulaşılacak, süslemeci üslûpta resimler yapma yetkinliği elde edecekti.
Ankara’da, Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü’nün girişindeki büyük panosu bunu
yeterince kanıtlamaktadır.
Bu atlet yapılı güzel adam, 45 yaşındayken 30 Ağustos 1935 tarihinde vapurla Kadıköyü’nden karşıya geçerken bir kalp yetmezliğinden vapurda öldü. Beşiktaş’taki aile mezarlığına toprağa verildi… Namık İsmail ile ilgili olarak Av. Sefer E. Berzeg, Özdemir Özbay, Zeynep Rona, Elif Naci, Tarık Zafer Tunaya ve İ. Safa Günay tarafından hazırlanmış biyografik eserleri vardır.
KAYNAKÇA:
Elif Naci / 10 Yılda Resim 1923-1933 (1933), İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk
Meşhurlar (1946), Türkiye Ansiklopedisi (c.3, 1974), Nüzhet İslimyeli / Türk
Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi (1971) - Asker Ressamlar ve Ekoller (1965), Peyami Safa / Yazarlar Sanatçılar
Meşhurlar (1976), Feroz Ahmad / İttihatçılıktan Kemalizme (1985), Tarık Zafer
Tunaya / Türkiye’de Siyasî Partiler (1952, yeni bas., 3 cilt, 1986), Sefer E.
Berzeg / Kafkasya ve Çerkesler Bibliyografyası (1996), Ali Kayıkçı / Mahalleden
Bölgeye (c. 1, 2000), İhsan Işık / Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2.
bas. 2007) - Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).