Jeolog, bilim adamı, yazar. 24 Mart 1955, İstanbul doğumlu. Tam adı Ali Mehmet Celâl Şengör’dür. 1973 yılında Robert Academy’yi bitirdi, 1978’de State University of New York at Albany’den jeolog olarak mezun oldu. 1979’da yüksek lisans, 1982’de de aynı üniversite doktora yaptı. 1981 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Genel Jeoloji Kürsüsü’ne asistan olarak atandı. 1986 yılında İTÜ Maden Fakültesi Genel Jeoloji Anabilim Dalı’nda doçent oldu. 1992 yılında İTÜ Maden Fakültesi Genel Jeoloji Anabilim Dalı’nda profesörlüğe yükseltildi. 1998 yılında Collège de France’da konuk profesör olarak ders verdi. Burada ayrıca, “XIX. yüzyılda tektoniğin gelişmesine Fransız jeologlarının katkısı” konulu bir konferans verdi ve 28 Mayıs 1998’de Collège de France’ın madalyasını aldı. Nisan 2000 ayında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Ulusal Bilimler Akademisi yabancı üyeliğine seçilen ilk Türk oldu. Şengör, Collège de France dışında İngiltere’de Oxford (Royal Society Araştırıcı bursuyla), ABD’de California Institute of Technology (Moore Distinguished Scholar olarak) ve Avusturya’da Salzb urg Lodron-Paris Üniversitesi’nde konuk profesör olarak çalıştı.
Celâl Şengör,
jeolojide özellikle yapısal jeoloji ve tektonik dallarındaki çalışmaları ile tanındı.
Bu konuda altı kitap, 175 bilimsel makale, 137 bildiri özeti, pek çok popüler
bilim makalesi, tarih ve felsefe ile ilgili makale yazdı, iki kitap ve üç yüze
yakın deneme yazısı yayımlandı. Bunların 1997-98 yılları arasında “Cumhuriyet Bilim Teknik” dergisindeki
“Zümrütten Akisler” köşesinde çıkmış olanları 1999’da “Zümrütnâme” başlığı altında kitaplaştırdı. Ayrıca pek çok
uluslararası dergide yardımcı editör, editör ve yayın kurulu üyeliği yaptı.
Prof.
Dr. Celâl Şengör; State University of New York At
Albany, (A.B.D ), Collège de France (Fransa), Oxford Üniversitesi (İngiltere), Caltech
(A.B.D), Salzburg Lodron (Paris), Salzb urg Lodron-Paris Üniversitesi (Avusturya)
ve İstanbul Teknik Üniversitesi (Türkiye)’nde çalışmalar yaptı. Dünyadaki
deprem ülkelerine olduğu gibi, Türkiye’nin bir deprem bölgesi olma durumuyla da
ilgilenerek, bu konuya duyarlılık gösterdi. Bu konuyla ilgili olarak zaman
zaman televizyonlarda programlar yaparak halkı bilgilendirmeye uyarmaya çalıştı.
Prof. Şengör, 1984
yılında Londra Jeoloji Derneği’nin Başkanlık Ödülü’nü,1984 yılında Londra
Jeoloji Derneği’nin Başkanlık Ödülünü, 1986’da Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’nun Bilim Ödülünü aldı. 1988’de Neuchâtel
Üniversitesi Fen Fakültesi’nden şeref bilim doktoru (Docteur ès sciences
honoris causa) pâyesi aldı. 1990 yılında Academia Europaea’ya ilk Türk üye
olarak seçildi, aynı yıl Avusturya Jeoloji Servisi muhabir üyesi, 1991 yılında
Avusturya Jeoloji Derneği onur üyesi oldu. 1991 yılında Kültür Bakanlığı’nın
Bilgi Çağı Ödülü’nü kazandı. 1993 yılında Türkiye Bilimler Akademisi kurucu
üyesi oldu, Akademi konseyine, aynı yıl TÜBİTAK Bilim Kurulu üyeliğine seçildi.
1994 yılında Rusya Doğa Bilimleri Akademisi üyeliğine, Fransız ve Amerikan
Jeoloji Dernekleri onur üyeliğine seçildi, ayrıca kendisine Fransız Fizik
Cemiyeti ve École Normale Supérieure Vakfı tarafından Rammal Madalyası verildi.
Şengör 1997 yılında Fransız Bilimler Akademisi tarafından yerbilimleri dalında
büyük ödül (Lutaud Ödülü) ile taltif edildi. 1999’da
Londra Jeoloji Cemiyeti kendisine Bigsby Madalyası verdi.
Celâl Şengör,”Zümrüt Ayna:
Bilimsel Düşünce Üzerine Denemeler”
eserinde bilimin ışığı, antik çağ düşünürlerinden Fransız İhtilali (1789)’ne,
evrim kuramından C-47 uçaklarına, YÖK’ten Anadolu-Avrupa ilişkilerine kadar
bilim, sanat, kültür ve siyaset alanında var olmuş birçok önemli adın üzerine kaleme
aldığı denemelerini topladı.
Şengör, 1986
yılında Oya Maltepe ile evlendi ve bu evlilikten tek çocuğu olan oğlu H. C.
Asım Şengör 1989 yılında dünyaya geldi. Çok yönlü bir aydın-bilim insanı olan
Şengör’ün uzmanlık alanı ve dışında yayımlanmış kitapları vardır. Kendisiyle
yapılan bir söyleşide, Türkiye’deki yabancı dil eğitimi üzerine şöyle diyor:
“Yabancı dil ile
eğitimi ilk önceleri doğru bulmuştum. Hatta İstanbul Teknik Üniversitesi’nin
değerli hocaları, yabancı dil ile eğitim olmaz, dediklerinde, hayır olur,
demiştim. Hatta yabancı dil ile eğitim dahi verdim. Ancak gördüm ki öğrencilere
ulaşamıyorum. Anlattıklarımız tam anlaşılmıyor. Sonra değerli hocalarımıza, siz
haklıymışsınız, demiştim. Önce kendi kültürünü, dilini iyi öğrenecek ki
öğrenci, öğretmenin ne anlattığını anlayabilsin. Yabancı dili öğrenmek
uluslararası literatürleri takip etmek için mutlaka gerekli. Ama bugün yabancı
dille eğitim verildiği halde kimse doğru düzgün yabancı dil konuşamıyor. Ve
öğrenmesi gereken bilgileri de tam olarak kavrayamıyor. O yüzden Türkçe
eğitimden yanayım.” (Nuran Alay, Milliyet.com.tr)
BAŞLICA
ESERLERİ:
Hasan Ali Yücel ve
Türk Aydınlanması (1998), Zümrütnâme
(1999), Deprem Kuşağı Deprem Nedir? Ne
Değildir (Çeviri, 2000), Zümrüt Ayna:
Bilimsel Düşünce Üzerine Denemeler (1999), Yaşamın Evrimi (2004), 99
Sayfada İstanbul Depremi (2006).
KAYNAKÇA: Necdet Sakaoğlu
/ Hasan Âli Yücel ve Türk Aydınlanmasının Metabilimsel Temelleri (Cumhuriyet
Kitap, 1.10.1998), A.M. Celâl Şengör / Zümrüt Ayna (1999), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006).