Zeki Baştımar

Siyasetçi, çevirmen (D. 1905, Trabzon / Sürmene / Baştımar köyü – Ö. 1973, Doğu Berlin / Almanya). Hacı Yakupoğlullarından Muhammed ile Huriye Hanımın oğlu,  Hafız Mehmet Beyin yeğenidir. Parti çindeki kod adı Yakup Demir idi. Trabzon Öğretmen Okulu’nda okurken Sovyetler Birliği’ne gitti ve Moskova Üniversitesi’nde sosyal bilimler öğre­nimi gördü. Yurda dönünce Başbakanlık Kütüphanesi ile Tercüme Bürosunda çevirmen olarak çalıştı. Tolstoy’un “Harp ve Sulh” ve “Mujikler” adlı kitapları ile Puşkin’in “Erzurum Yolculuğu” adlı kitabını Türkçeye çevirdi. 

Sol eğilimli “Yeni Edebiyat” dergisiyle ilgisi yüzün­den sıkıyönetim mahkemesince tutuklandıysa da serbest bırakıldı (1941). Türkiye Gizli Komü­nist Partisi Ankara örgütünün üyelerinden olduğu ileri sürü­lerek tekrar tutuklandı (1944). 1945’te haftalık “Söz” gazetesiyle “Ant” dergisinin kurucu ve yayıncıları arasında yer aldı. 1947’de Türkiye Gizli Komünist Partisi’nin Ankara örgütüne, özellikle Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ile Devlet Konservatuvarı’ndan üye sağlanması yolunda çalıştı. Örgütte görevli olan Mihri Belli ile iki ayrı görüşü temsil ediyorlardı.

“1951 Tevkifatı” olarak bilinen Türkiye Komünist Partisi üyelerinin tutklanmasından sonra görülen davada en büyük cezayı o almıştı. Tutuklandığında Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliği görevini yürütüyordu. Yargılanma sonunda on yıl hapis ve sekiz yıl dört ay Amasya’da gözetim altında bulundurulma cezası aldı. Bu cezayı tamamlayarak İstanbul’a döndükten sonra Yenigün Yayın Limitet Şirketi’ni kurdu.

Daha sonra yurt dışına çıktı ve Yakup Demir takma adıyla Türkiye Komü­nist Partisi Birinci Sekreteri olarak faaliyet gösterdi. Bu sıfatıyle Sovyet Komünist Partisi kongrelerine katıldı. 1958 yılında Doğu Almanya’da yayın yapan Bizim Radyo’yu kurdu. Zeki Baştımar 1973 yılında öldü. İngilizce, Fransızca ve Rusça bilmekteydi.

BAŞLICA ESERLERİ (Çeviri):

Harp ve Sulh (1946), Mujikler (tsz), Erzurum Yolculuğu (1961).  

KAYNAKÇA: Türkiye Ansiklopedisi (1974, c.4, s.1265), Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (3. cilt, 1986), Zeki Baştımar - Yaşamöyküsü, Mektuplar, Yazılar (Kolektif, 2000), Erden Akbulut / Zeki Baştımar: Yaşam Öyküsü Mektuplar Yazılar (2009), H. Bayram Kaçmazoğlu / Türk Sosyoloji Tarihi 1-3 (2010-2011), Kasım ayında yitirdiklerimiz (politikagazetesi.org, 28.11.2014), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2017).