Moğol
komutan (D. 1176, Burhan Haldun Dağı / Moğolistan – Ö. 1248, Tula Nehri / Moğolistan). Cengiz Han'ın en önemli
komutanı olan Moğol generali Subutay (Sübedey), kazandığı 65 savaş ile tanınmıştır.
Tarihte yetenek, taktik ve Cengiz Han'a bağlılık açısından Cengiz Han'ın ve
Moğol İmparatorluğu'nun en seçkin generallerinden biri sayılır.
Tarihçilerin
Tuva Türklerinin Uranhay kabilesinden olduğunu kabul ettiği Subutay, daha çocuk
sayılabilecek bir yaşta Cengiz'in saflarına katılmıştır. Cengiz Han'ın babası
Yesügey ile babası Çarçuday arasında sıkı bir dostluk vardı. Bu dostluk
sonucunda Çarçuday, Subutay'ın abisi olan Çelme'yi henüz bebekken Yesügey'in
himayesine bırakmıştı.
İlerleyen
zamanlarda Temuçin (Cengiz Han) ve Çelme yakın arkadaş olacaktı. Ancak
Yesügey'in öldürülmesinin ardından iki arkadaş kaçak bir hayata zorunda kalmış
ve zorlu bir sürece girmişti. Tam tarihi bilinmese de Subutay'ında Cengiz ve
abisine katıldığı zaman dilimi bu noktadadır. Büyük Moğol İmparatorluğu'nun
temellerinin atılmaya başlandığı zamandan Cengiz Han'ın oğlu olan Ogeday'a
kadar süren askeri başarılar dizisi bu şekilde başlamıştır.
Yesügey'in
1167 senesinde öldürülmesinden sonra düşmanlarının kendisini yakalamak istemesi
üzerine Çelme'de onunla beraber kaçak olarak yaşadı. Sonraki dönemde Çelme'nin
kardeşi olan Subutay'da Cengiz'in saflarına katıldı. 1201 yılında bazı boyların
desteğini alan Camuka ile Cengizhan mücadelesinde abisi Çelme ile birlikte
Cengiz Han'ın yanında yer aldı. 1205 yılında Merkitler üzerine yapılan seferi
komuta etti.
1219'da
Harzemşahlar üzerine yapılan seferde görev aldı. Deşt-i Kıpçak ile İdil-Ural
bölgesinde askeri faaliyetlerde bulundu. Ögeday'ın başa geçmesinden sonra Batu
Han'ın emrinde Doğu ve Orta Avrupa'nın ele geçirilmesinde rol oynadı. 1241
yılında günümüz Macaristan'ın kuzey doğusundaki Mohi'de Subutay'ın da katıldığı
savaşta Moğollar, Macarlar'ı ağır bir yenilgiye uğrattı. 1246 yılında tahta
geçen Güyük Han tarafından Çin'deki Song hanedanına karşı gönderilen orduyu
komuta etti, seferin tamamlanmasından sonra 1248 yılında Moğolistan'a geri
döndü.
2021’de
ekranlara gelen Bozkır Arslanı Celaleddin dizisinde Subutay’ı Özbek oyuncu
Akmal Mirzo canlandırdı.
KAYNAK:
S. Gömeç / Çingizli Devletinin Büyümesinde Rol Oynayan Türklerden Çelme Ve
Subutay (Turkish Studies Dergisi, Cilt: 1, , Sayı: 4,sayfaː230-238
-turkishstudies.net – wikipedia.com,
23.05.2021), Sunutay kimdir? (ahaber.com.tr, 23.05.2021), Akmal Mirzo (imdb.com,
23.05.2021).
